Willem Ferwerda

In alle landschappen waar Commonland actief is staan vier soorten winst centraal, door de organisatie ‘returns’ genoemd. “Het begint allemaal met de ‘return of inspiration’, de terugkeer van het gevoel dat een fijne toekomst in een gebied mogelijk is”, zegt Willem. “Als dat er niet is, kun je de rest wel vergeten, want uiteindelijk zijn het de mensen in een landschap die het moeten klaarspelen.” De overige drie ‘returns’ waarop gefocust wordt zijn: ecologisch, sociaal en economisch. Willem: “Dat gaat bijvoorbeeld over het herstel van bodemvruchtbaarheid en de watercyclus, het creëren van gemeenschapszin en duurzame inkomensstromen voor mensen in de regio.”

Om deze vier soorten winst in een landschap te laten landen, creëert Commonland – samen met natuurbeschermers, boeren, ondernemers, lokale overheden en andere betrokkenen – voor ieder gebied een toekomstige landkaart, met daarop drie verschillende zones:
– In de natuurlijke zone draait het om ecologie. Hier vind je bijvoorbeeld (beschermde) bossen, rivieren en ecologische verbindingszones (ook wel ‘corridors‘ genoemd) die verschillende natuurgebieden aan elkaar knopen.
– De gecombineerde zone is de plek waar mens en natuur samenwerken. Bijvoorbeeld op regeneratieve boerderijen waar gewerkt wordt met regeneratieve landbouw, agroforestry en holistische begrazing.
– Tot slot heb je de economische zone: de plek waar mensen wonen, werken en waar harde infrastructuur is. Dus: steden, dorpen en wegen, maar ook fabrieken die producten uit de regio verwerken

Alle zones zijn even belangrijk, ook de economische zone. Want: “Zonder stevige verwerkingsindustrie voor bijvoorbeeld lokale producten zijn er niet genoeg banen en trekken mensen weg”, zegt Willem. Om deze reden helpt Commonland in de landschappen waar ze actief zijn ook bij het opzetten van fabrieken, zoals een destilleerfabriek voor aromatische olie in Zuid-Afrika.

Het creëren van een landschap met een gezonde natuurlijke, gecombineerde en economische zone vergt een lange adem, weet Willem. “In Spanje zijn we bijvoorbeeld bezig om een ecologische corridor van 42 kilometer lang en drie meter breed aan te leggen, die dwars door publiek en privaat land heengaat. Dat is ongelooflijk ingewikkeld en kost veel tijd, om mensen te overtuigen, maar ook veel geld, om mensen uit te kopen.” Toch zijn dit soort verbindingen tussen natuurlijke zones – door de ecoloog ‘connectiviteit’ genoemd – essentieel. “Anders blijven het allemaal kleine ecologische eilandjes, terwijl we toe moeten naar een holistisch verbonden geheel.”

Dit is tevens de reden waarom Commonland zich niet focust op individuele herstelprojecten, zoals boerderijen, maar op gebieden van minimaal 100.000 hectare. “Dat zijn gebieden die net iets kleiner zijn dan de provincie Utrecht, maar we werken ook in landschappen van 500.000 of zelfs 1 miljoen hectare, dus echt substantieel”, vertelt Willem. “Om het stroomgebied van een rivier te herstellen en de gevolgen van klimaatverandering in een gebied te beperken, zul je namelijk op landschapsniveau moeten werken.” Hij vergelijkt het met grootschalige infrastructuurprojecten, zoals de hogesnelheidslijn tussen Amsterdam en Parijs, of de Eurotunnel. “We zijn nog lang niet op dat niveau, maar uiteindelijk ligt daar wel de ambitie: een industrie voor landschapsherstel.”

Om in de uitgestrekte gebieden toch de juiste mensen te verbinden, begint Commonland altijd bij het vinden en vormen van een kerngroep: boeren, ondernemers, NGO’s en andere initiatiefnemers die al bezig zijn met natuurbehoud en regeneratieve landbouw. Deze mensen en organisaties verenigen ze in een zogenaamd ‘landscape partnership’, die altijd voor minimaal 20 jaar wordt aangegaan. Vaak worden daarvoor aparte 4 Return landschapsorganisaties opgericht, die na een paar jaar zelfstandig verder gaan, zoals wij.land in Nederland en AlVelAl in Spanje. 

“Binnen zo’n partnership formuleren we – met behulp van de Theory U – gezamenlijk een gedeelde visie: hoe gaan we de 4 Returns de komende jaren realiseren? Oftewel: hoe willen we de verandering in de praktijk brengen? En: waar moeten we de komende vijf jaar dan mee beginnen?”, vertelt Willem. Dit kunnen heel diverse zaken zijn, zoals het genoeg betalen van parkwachters die natuurgebieden beschermen tegen ontbossing. Of het verenigen van boeren in een coöperatie, zodat ze elkaar kunnen helpen om kunstmest en pesticiden af te bouwen. “En de laatste stap is dat je continu blijft monitoren, evalueren en blijft leren. Zodat je zeker weet dat wat je doet ook het gewenste effect heeft.”

“We hebben voorbeelden van grootschalige akkerbouwbedrijven in Australië, met monoculturen van soms wel 10.000 hectare, die zijn overgeschakeld naar regeneratieve haverproductie”, deelt Willem. “Dat zijn boeren die nu werken met bodemherstellende technieken zoals compost en die niet meer ploegen, of nog amper ploegen, en ook bezig zijn om hun kunstmest- en pesticidengebruik af te bouwen, of al volledig zijn gestopt.”

Samen met deze akkerbouwers en andere stakeholders heeft Commonland het beursgenoteerde bedrijf Wide Open Agriculture opgericht, waarbij steeds meer regionale boeren aanhaken. “Zo’n partnership is enorm belangrijk om boeren te overtuigen, zeker in een land als Australië waar de chemische agro-industrie heel dominant is en je als boer de kans loopt om uitgesloten te worden van de gemeenschap op het moment dat je het anders wilt gaan doen”, legt Willem uit. Om dezelfde reden heeft AlVelAl in Spanje (met steun van een Nederlandse filantrope) een leenbank vol machines in het leven geroepen, voor boeren in transitie. “Daar kunnen ze voor bijna niks dure machines lenen, maar alleen als je meedoet met de olievlekwerking en in transitie gaat. Want het gaat natuurlijk om transitie. We verwachten echt niet dat boeren van de een op de andere dag volledig regeneratief zijn. Maar het proces, dat moet op gang komen.”

Willem ziet dat er, ook buiten de landschappen waarin Commonland opereert, van alles nodig is om een economie te creëren waarin ecologie centraal staat. Zoals overheden en investeerders die durven te kiezen voor landschapsherstel, omdat het (financiële) risico nog veel groter is als we het níet doen. Echte prijzen, die een regeneratief landbouw- en voedselsysteem stimuleren. En een internationale focus op natuurherstel en -behoud, om te redden wat er te redden valt. Toch is hij optimistisch: “Het bijzondere aan de natuur is namelijk dat ze ongelooflijk veerkrachtig is, en die veerkracht leeft in eenieder van ons. Want wij mensen zijn natuurlijk gewoon natuur”, deelt hij. “Een Australische collega met een Aboriginal-achtergrond zei ooit tegen me: ‘Biodiversiteit is de manifestatie van de geest.’ En zo is het precies. We moeten – meer dan wat dan ook – een innerlijke shift doormaken, zodat we onszelf niet langer zien als losstaande entiteit, maar als onderdeel van de Aarde. Dat is de logische volgende stap in de evolutie van de menselijke soort.”

Meer weten? Commonland werkt al jaren samen met Louise Vet, John D. Liu en Herman Wijffels. Ook hun verhaal lees je op We Are The ReGeneration:
– Louise Vet: “De natuur is al 3,8 miljard jaar bezig om met de beste oplossingen te komen”
– John D. Liu: “Geen enkel landschap is gedoemd om te degraderen”
– Herman Wijffels: “Het idee dat we het beter weten dan de natuur moeten we loslaten”

Oorspronkelijk gepubliceerd op: 29 november 2023. Laatste update: 31 januari 2024.