Nadine Maarhuis: “We hebben niet een klein aantal mensen nodig dat perfect groen leeft, maar heel veel mensen die dat imperfect doen”

Waarom moest ‘De groene actiegids’ geschreven worden? 

“Ik denk om twee redenen. Allereerst wilde ik mensen laten weten dat ze zelf een verschil kunnen maken, daar vraagt deze tijd om. Te vaak zeggen mensen: ‘Alles gaat mis, en ik kan daar niets aan veranderen.’ Dat frustreert me, vooral omdat degenen die profiteren van de status quo ons graag willen doen geloven dat we géén invloed hebben op grote systemen, zoals de economie. Terwijl ik de afgelopen acht jaar, sinds ik me hiermee bezig houd, juist het tegenovergestelde heb ontdekt. 

Daarnaast voelde het voor mij persoonlijk alsof dit boek al geschreven was; ik hoefde het alleen nog op papier te zetten. Dat was voor mij een nieuwe ervaring. Ik heb eerder meegewerkt aan boeken, maar dat was meer journalistiek. Dan doe je je research en werk je het uit. Dit keer was het alsof ik mijn verhaal mocht vertellen, waardoor het schrijven heel natuurlijk ging.” 

Is deze actiegids ook ingegeven door jouw persoonlijke ontdekkingstocht?

“Grotendeels wel. Toen ik voor het eerst over deze thema’s begon te schrijven, ontdekte ik zelf ook allerlei dingen die ik nog niet deed, of waar ik nauwelijks iets van wist. Acht jaar geleden gingen mijn partner en ik bijvoorbeeld ook nog gewoon naar de Dirk van den Broek, die tegenover ons huis in Amsterdam zat. En ik vond laatst zelfs een foto, dat was negen jaar geleden, waarop de plastic flessen nog op tafel stonden. Dus die ontdekkingstocht waarin ik mensen probeer mee te nemen is zeker ook mijn persoonlijke verhaal. Je interviewt mensen, leert over dingen, raakt geïnspireerd of gefrustreerd en vervolgens integreer je die informatie en ga je er zelf ook iets mee doen.”

Hoe ben je hier dan bij betrokken geraakt?

“Dat begon eigenlijk al heel vroeg. Als kind was ik er regelmatig van overtuigd dat dingen anders konden, of anders zouden moeten. Op mijn achtste vertelde ik mijn ouders bijvoorbeeld dat ik geen vlees meer wilde eten. Ik was gek op dieren en op buiten zijn, en als het Wereld Natuur Fonds voor de deur stond, keerde ik mijn spaarpot om. Dus ik had altijd al het idee dat verandering mogelijk was, alleen vaak zeiden volwassenen dan: ‘Ja, maar zo is het nu eenmaal. Dit is zoals het is.

Tijdens mijn studie Sociologie kwam ik erachter dat de werkelijkheid anders in elkaar zit. Ik leerde dat we alle schijnbaar onveranderlijke structuren – van gender tot de economie tot wat dan ook – zelf hebben gecreëerd. Dus alles is veranderlijk. Voor mij was dat echt een eye-opener; alles kan verschuiven, en alles kan omver.

Aan het eind van mijn studie kwam ik voor een keuzevak bij Impact Hub Amsterdam terecht. Zij vroegen me wat ik ‘t liefst wilde doen, en dat was verhalen vertellen; ook dat deed ik al van jongs af aan. Dus ik mocht in gesprek met de aangesloten ondernemers, waaronder veel ecologische ondernemers, en die verhalen werden opgepikt door iemand van MaatschapWij, een inspiratieplatform waarbij ik ruim zeven jaar betrokken was. Dus zo ben ik de journalistiek ingerold en kwam ik weer terug bij de liefde die ik als kind al voelde; voor de natuur, voor de dieren, de biodiversiteit en de ecologie.”

Je spreekt veel over wat je zelf kunt doen. Maar is die persoonlijke verantwoordelijkheid niet iets dat bedrijven en overheden als excuus gebruiken om zelf niet te hoeven veranderen? 

“Dat gebeurt zeker. Ik ben totaal van mening dat overheden en het bedrijfsleven, inclusief al onze wet- en regelgeving en subsidiestromen, moeten veranderen. Het is bizar dat dit nog niet gebeurd is, gezien alle wetenschappelijke bewijzen. Tegelijkertijd kunnen wij zelf ook ongelooflijk veel in gang zetten. Alleen al in je tuin kun je een oase van biodiversiteit creëren. Voor hoeveel levende wezens maak je dan een verschil? En als jij elke week naar de boerenmarkt gaat, om daar je boodschappen bij biologische en regeneratieve boeren te doen, dan steun je een ongelooflijk belangrijke beweging. Bovendien wordt je er ook een stuk gezonder en gelukkiger van, en minder hopeloos.”

Je bent een blij en positief mens, maar tegelijkertijd ook sensitief. Hoe ga je om met alle ellende en trage verandering die je om je heen ziet? 

“Soms kies ik er bewust voor om me daar niet volledig door te laten meesleuren. Als ik zie dat er weer een deprimerend wetenschappelijk rapport uit is over het klimaat of over biodiversiteit, dan print ik dat niet uit om lekker in het weekend te lezen, bijvoorbeeld. En sommige documentaires, hoe belangrijk ik ze ook vind; dan heb ik de trailer gezien en vind ik het eigenlijk wel weer genoeg. Sommige mensen doen het tegenovergestelde; zij zuigen alle negatieve informatie op en gaan de bres op, echt dat keiharde activisme. Geweldig vind ik dat. Maar ik weet van mezelf dat ik daar helemaal kapot aan zou gaan. Bovendien denk ik ook dat ik een andere rol te spelen heb. Ik heb ‘De groene actiegids’ geschreven, maar eigenlijk ben ik zelf ook een groene actiegids voor mensen; ik laat zien hoe we richting een ecologische samenleving gaan. Dat lukt alleen als je focust op het constructieve.” 

Van al die mensen wiens verhaal je de afgelopen jaren hebt verteld, welke zijn jou het meest bijgebleven? Wie zijn jouw helden? 

“Ik ben ooit met Kate Raworth door Utrecht gewandeld. Terwijl we door Hoog Catherijne liepen, staarde ik naar het plafond, om al die megalomane winkels en kortingen maar niet te hoeven zien. Ik vertelde haar hoe ingewikkeld ik dat vond, die uitingen van ecologische destructie overal om me heen. Zij zei toen: ‘Keep doing what you’re doing, because systems rest on top of stories, and by changing the story, you’re changing the system.’ Dat was voor mij een bijzondere bevestiging; het vertellen van deze verhalen doet ertoe. 

Verder zijn er mensen, zoals Vandana Shiva en Anne van Leeuwen, bij wie dat nieuwe ecologische wereldbeeld tot in hun diepste vezels verankerd is. Daarom doen ze ook fantastische dingen, want zo binnen, zo buiten. Dat zijn wel de ontmoetingen waardoor je geraakt wordt. En ik vond het ook heel bijzonder om John D. Liu te interviewen, juist omdat hij betrokken is bij het herstel van hele landschappen, en daarmee laat zien dat verandering ook op grote schaal mogelijk is. 

Maar de interviews waarin mensen je voor het eerst uitleggen wat steward-ownership is, of hoe je ecosystemen rechten kunt geven, vergeet je ook nooit meer. Dus mensen zoals Jessica den Outer en Gijsbert Koren die binnen het huidige systeem oplossingen weten te vinden die dat hele systeem van binnenuit op z’n kop zetten, en zo de status quo oprekken. Die vind ik wel echt geniaal.” 

Heb je, op basis van je eigen ervaringen, tips voor mensen waar ze kunnen beginnen? 

“Zelf zijn we ooit begonnen met voedsel, omdat mijn partner en ik allebei enorm van eten houden, en we altijd al bewust bezig waren met gezondheid. Dus dat voelde als een logisch startpunt. Ik denk ook dat als je met eten begint, er vanzelf andere dingen gaan schuiven. Daardoor ga je ook anders kijken naar je afval, bijvoorbeeld, en zo kom je uit bij je spullen, want dat wordt ooit ook allemaal afval. Dus dan ga je consuminderen en minimaliseren. Het is een soort domino effect. En bij ons begon dat heel simpel met puurder eten, meer plantaardig, en meer zelf maken. Daarna werd het biologisch en vervolgens ook lokaal. Onderweg ontdek je dan bijvoorbeeld dat een gezonde bodem vol voedingsstoffen ook veel gezonder is voor je eigen darmen. Daardoor wordt het steeds makkelijker om het vol te houden, omdat je in je lijf begint te voelen: dit werkt! Want wij mensen zijn natuur. 

We hebben ook lang heel fanatiek plastic opgeruimd. Dan liepen we letterlijk met tientallen kilo’s plastic over het strand, die we met ons meezeulden. Overal waar we naartoe gingen deden we dit. In Londen zijn we de Thames afgelopen en hebben we van alles uit het water gevist. Dan kwamen mensen naar ons toe die zeiden: ‘Oh, betaalt de gemeente jullie om dit te doen?’ Wanneer ze er dan achter kwamen dat we het op eigen initiatief deden, hielpen ze vaak een uurtje mee. 

Het belangrijkste is dat je stappen zet waarvan je voelt: yes, dit wil ik doen! Misschien is dat alle tegels uit je tuin halen en ‘m volzetten met inheems en biologisch groen. Misschien is dat naar de boerenmarkt gaan. Of misschien is dat wel de natuur een stem geven in de organisatie waar je werkt. Wat het ook is, begin bij hetgeen waar je hart sneller van gaat kloppen. Dat leidt vanzelf tot nieuwe stappen.”

Dus in essentie zeg je: begin klein, met iets dat dichtbij je hart ligt… 

“Ja, alhoewel het ook niet verkeerd is om jezelf soms uit te dagen. Op een gegeven moment las ik bijvoorbeeld een boek over minimalisme. Daarin stond: je kunt rijk worden door veel geld te verdienen, of door je leven zodanig te versimpelen dat je ruimte creëert voor alles wat jij als rijkdom ervaart. Ik las dit ergens in een tentje in de bergen van Portugal en het voelde als een openbaring. Nu klinkt het heel simpel, maar toen was dit voor mij een absolute switch. Dus bij thuiskomst ben ik ons hele huis doorgegaan en heb ik elke la omgekeerd en uitgezocht. Mijn man dacht elke keer: ‘Oh God, daar gaat ze weer.’ Want alles moest eraan geloven, inclusief zijn spullen. Vanaf dat moment zijn we veel minimalistischer gaan leven en dat leidde er uiteindelijk toe dat ik in 2022 samen met Elisah Pals de Koop Niks Nieuws Challenge gestart ben, waaraan inmiddels zo’n 10.000 mensen meedoen. Samen met hen koop ik nu al twee jaar bijna geen nieuwe spullen of kleding. 

In het begin zorgt dit voor frictie. Maar na een paar maanden verdwijnt dat kunstmatige verlangen om alsmaar te consumeren. En dan ontstaat er ruimte om na te denken over: wáárom koop ik eigenlijk? Ah, misschien als ik me even niet zo prettig voel, wil ik een jurk aanschaffen, of wat dan ook. En dan kan je daarmee aan de slag, met hetgeen wat daaronder ligt. Dus soms kan het best goed zijn om in het diepe te springen, of jezelf een spreekwoordelijk duwtje in de juiste richting te geven. Daardoor verschuift je perspectief en ontdek je wat er echt toe doet.” 

In je boek zeg je: ‘We hebben niet een klein aantal mensen nodig dat perfect leeft, maar heel veel mensen die dat imperfect doen.’ Dat vind ik zo mooi…

“Dat is de kern. Dat merkte ik ook tijdens de Koop Niks Nieuws Challenge. In het begin durfden heel veel mensen daar niet aan mee te doen, omdat ze niet wisten of ze het een jaar lang vol zouden houden. De challenge is namelijk: een jaar lang geen nieuwe spullen of kleding kopen. Maar in de kern gaat het natuurlijk helemaal niet over perfect consuminderen; het gaat erom dat je anders leert kijken naar de manier waarop je consumeert. 

Als je jezelf dwingt om perfect veganistisch, zero waste of wat dan ook te leven, dan is de kans groot dat je opbrandt. En dan kun je helemaal niks meer voor de natuur betekenen… Maar als we allemaal 70 of 80 procent van de tijd ons best doen – met de kennis en de middelen die we hebben – dan maken we samen een ongelooflijke impact. Het hoeft dus helemaal niet per se groots en meeslepend te zijn. Ook met een waterbakje voor wilde bijen op je balkon of een kledingruil met vrienden maak je een verschil. Daar kun je vandaag mee beginnen.”

Als je vrij mag denken, hoe zie je de ecologische maatschappij voor je? 

“Ik noem het een ecologische samenleving, want we moeten haar samen creëren. In die samenleving staan een aantal dingen centraal. Die elementen noem ik in het boek ‘de steunpilaren’: regeneratie, ecologische gelijkheid, welzijn, lokaliteit en samen. Heel kort gaat dit erover dat we ons als mens zo gedragen dat we het leven om ons heen herstellen, dat we alle levende wezens gelijk behandelen, dat we het welzijn van die wezens centraal stellen, en dat we dat op lokaal niveau én met elkaar doen. 

Vooral dat laatste is essentieel. Ik denk dat we als veranderaars pal achter elkaar moeten gaan staan. Nu wordt er nog zoveel op elkaar geschoten, ook binnen de groene bubbel, bijvoorbeeld via sociale media. De focus ligt al snel op wat er nog niet goed gaat, of de details waarover de meningen verschillen. Terwijl iedereen op zijn of haar manier bezig is om ecologie centraal te stellen. Weet je hoeveel doorzettingsvermogen en moed daarvoor nodig is? Laten we dat vieren, elkaar ondersteunen en op een constructieve manier scherp houden, in plaats van elkaar publiekelijk af te branden.”

Een hele andere vraag: waarom schrijf jij Aarde met een hoofdletter?

“Waarom zou mijn achternaam, Shell of Nederland wel een hoofdletter krijgen, en de bron van al het leven niet? Ik vind dat onbegrijpelijk. De kans dat we op een planeet leven met een zuurstofrijke atmosfeer, zoet water, biodiversiteit en een vruchtbare bodem is ongelooflijk klein. We wonen in het paradijs. En dat paradijs schrijven we dan als ‘aarde’, als in; de aarde waarin je een plantje zet. Gewoon precies hetzelfde als de bodem. Alhoewel, de bodem zou eigenlijk ook een hoofdletter verdienen…”  

Dit is je derde boek. Je hebt bizar veel artikelen geschreven, interviews gehouden, videoportretten gemaakt. Waar ben je trots op? 

“Sowieso op dit boek, natuurlijk. Omdat alles wat ik de afgelopen acht jaar heb ontdekt erin samenkomt. Maar ik ben er ook trots op dat mijn partner en ik onze liefde voor de Aarde elke dag tot uitdrukking laten komen in de keuzes die we maken, zowel privé als in ons werk. Dat is heus niet altijd perfect, maar we doen wat we kunnen. Overigens voelt dit niet als een offer, maar juist als een verrijking. Het enige waarvoor we nu bijvoorbeeld nog bij de ‘normale’ supermarkt komen, is voor toiletpapier. En zodra ik daar binnenloop, denk ik: mag ik hier weer uit? Doe mij maar de biologische markt.”

Wat is het belangrijkste inzicht dat je hoopt dat mensen meenemen na het lezen van je boek?

“Dat we als mens regeneratief zijn en de natuur kunnen herstellen. Er zijn zoveel mensen die denken: ‘We kunnen alleen maar schade berokkenen.’ En zelfs: ‘Als ik niet zou bestaan, zou dat beter zijn voor de Aarde’. Hoe heftig is dat? Dat we het destructieve systeem zodanig hebben geïnternaliseerd, dat we denken dat we de ecosystemen om ons heen enkel kapot kunnen maken. Terwijl we als mens een positief verschil kunnen maken. We kunnen de bodem herstellen, biodiversiteit vermeerderen, bossen terugbrengen, rivieren gezond maken. Die realisatie zijn we als samenleving kwijtgeraakt. Zoveel mensen gaan als een soort zombie door het leven: we werken maar, zitten een beetje te scrollen, ons hele lichaam doet pijn, maar gelukkig voelen we het niet, want we leven alleen nog in ons hoofd. Onze natuurlijke aard wordt continu onderdrukt en daardoor onderdrukken we de Aarde. Dat moeten we omkeren en dat kan met regeneratie. Het helpt ons om terug te keren naar wat ons in de kern mens maakt.” 

Als je één ding anders had kunnen doen in de afgelopen jaren, wat zou dat dan zijn geweest?

“Dan had ik naast mijn bachelor sociologie ook een bachelor ecologie gedaan. Natuurlijk weet ik inmiddels een heleboel over de bodem, of over wat bossen of rivieren nodig hebben om gezond te blijven. Maar de ongelooflijke veerkracht van ecosystemen, en hoe dat precies werkt, is voor mij nog steeds een soort magie. Want hoe gedegradeerd een landschap ook is, als je aan de juiste knoppen draait, komt het leven terug. Dan gaat de bodem weer haar ding doen, beginnen rivieren te stromen, keren de bossen terug en worden gewassen voedzamer. Over hoe dit precies werkt zou ik nog veel meer willen leren, om het echt te doorgronden.” 

Laatste vraag, voor de socioloog in jou: Als je van bovenaf naar de maatschappij kijkt, wat is er de afgelopen acht jaar dan het meest veranderd?

“Het idee dat we de systemen om ons heen kunnen veranderen wordt naar mijn gevoel steeds breder omarmd. Ook al zijn we nog lang niet waar we moeten zijn, de maatschappelijke tendens is wel meer richting het anders willen doen, of in ieder geval erkennen dat dit belangrijk is. Acht jaar geleden was je raar als je veganistisch at. Of als je zei: ‘Ik gebruik natuurlijke verzorgingsproducten, want ik wil die chemicaliën niet op mijn lijf.’ Dan was je echt een aansteller. Het ging toen vooral over het klimaat, maar biodiversiteit kreeg bijvoorbeeld veel minder aandacht. Terwijl je nu ziet dat een steeds grotere groep de onderlinge samenhang van ecologische crises erkent. Het is daarom denk ik ook geen toeval dat pesticiden nu veel meer aandacht krijgen, en dat we durven te erkennen dat deze gifstoffen ons ziek maken, net zoals dat ze de bodem en bestuivers ziek maken. Nu moeten we de volgende stap durven zetten en zeggen: ‘Oké, we weten welk gedrag problematisch is, wat is daarvan de consequentie? Voor overheden en bedrijven, maar ook voor onszelf. Dan kom je weer uit bij die groene acties; bij het zetten van die eerste stap. Om vervolgens een leven lang te blijven lopen.” 

Oorspronkelijke publicatiedatum: 24 september 2024. Laatste update: 3 oktober 2024.