The Pollinators

Tom van de Beek

Activiteiten:Creëren van biodiversiteit

Initiatiefnemer:Tom van de Beek

Start:2016

Plaats:Overal in Nederland

Tekst Nadine Maarhuis Fotografie Diane van der Marel & anderen Gepubliceerd 15 april 2024 Leestijd 7 minuten
Tom van de Beek The Pollinators

Introductie

"Als het goed gaat met bestuivers, gaat het goed met de natuur én met de landbouw", weet Tom van de Beek, oprichter van The Pollinators. Wilde bijen, hommels, zweefvliegen en vlinders bestuiven namelijk niet alleen bloemen, planten en bomen, maar ook driekwart van ons voedsel. Vanwege pesticiden, monoculturen, verstening en klimaatverandering hebben bestuivers het echter zwaar. "We moeten zoveel mogelijk inheemse biodiversiteit herstellen."

Biodiversiteit Tom van de Beek: "De meeste bestuivers kunnen maar een paar honderd meter vliegen." Fotograaf: Nils de Koning

“Een van de meest gehoorde argumenten voor grootschalige industriële landbouw is dat we niet kunnen stoppen met monoculturen en landbouwgif omdat de voedselzekerheid dan in het geding zou komen”, zegt Tom van de Beek, oprichter van The Pollinators. “Nu is dit sowieso onzin, want een derde van al het voedsel ter wereld wordt op dit moment door kleinschalige lokale boeren geproduceerd, en in sommige landen is dit zelfs tachtig procent“, benadrukt hij. “Het punt is dat monoculturen vol landbouwgif ervoor zorgen dat bestuivers massaal uitsterven, terwijl zij juíst essentieel zijn voor voedselzekerheid. Ruim driekwart van de belangrijkste landbouwgewassen – waaronder fruitbomen, courgettes, paprika’s, tomaten en pompoenen – heeft namelijk bestuiving nodig.”

Wilde bijen, hommels, zweefvliegen en vlinders zorgen er – terwijl ze van bloem tot bloem hoppen – voor dat bloemen, planten en bomen zich kunnen voortplanten en dat gewassen vruchten en zaden kunnen ontwikkelen. Dankzij verstening, monoculturen, landbouwgif en klimaatverandering hebben bestuivers het echter zwaar. “Meer dan de helft van de 360 wilde bijensoorten die in Nederland voorkomen staat zelfs op de rode lijst”, zegt Tom. “En wist je dat de meeste bestuivers maar een paar honderd meter kunnen vliegen? Eigenlijk zou je overal in Nederland dus inheemse biodiversiteit moeten terugbrengen, ook in de stad en op het platteland, want de afgelopen 150 jaar zijn we 83 procent van de soortenrijkdom kwijtgeraakt.”

Uitgelichte quote

Driekwart van de belangrijkste landbouwgewassen heeft bestuiving nodig
Tom van de Beek Tom van de Beek. Fotograaf: Diane van der Marel

Voedselbanken voor bijen

Om het leefgebied van bestuivers een flinke boost te geven verenigt Tom met The Pollinators jaarlijks tienduizenden mensen, bijvoorbeeld tijdens de lente-campagne Voer de Bij Bij: “In april kunnen mensen elk jaar op duizenden plekken in Nederland en Vlaanderen gratis biologisch inheems bloemzaad ophalen”, zegt hij. “Vervolgens gaan we eind april – tijdens Nationale Zaaidag – allemaal tegelijk aan de slag om onze balkons, tuinen, boomspiegels, straten en buurten te vergroenen. In de hoop dat mensen zich vervolgens massaal afvragen: wat kan ik nog meer doen voor biodiversiteit?”

“Het feit dat je zelf zo’n zakje bloemzaad inzaait, je de bloemen verzorgt, ziet opkomen en uiteindelijk de apotheose van een dikke hommel die op jouw bloemetje landt om daar voedsel te halen, dat alleen al geeft zoveel waarde”, deelt Tom. “Daardoor besef je hoe bijzonder het is dat al die verschillende levensvormen allemaal op één planeet voorkomen. En hoeveel geluk we hebben dat wij daar onderdeel van mogen zijn.”

biodiversiteit Fotograaf: Diane van der Marel
Tom van de Beek Tom van de Beek in het bos vlakbij zijn huis. Fotograaf: Diane van der Marel

Voedselbossen

“Je kunt als stichting niet het hele biodiversiteitsprobleem oplossen”, geeft Tom toe, “maar je kunt wel zaadjes planten, letterlijk en figuurlijk, zodat mensen het belang van bestuivers en gifvrije landbouw gaan inzien.” Daarom staat de maand november – het begin van het bomenplantseizoen – bij The Pollinators jaarlijks volledig in het teken van voedselbossen. Zo organiseerde de stichting in voedselbossen door het hele land vorig jaar tijdens ‘Treevember’ tientallen plant-evenementen, waarop zo’n 3700 mensen meehielpen om ruim 15.000 bomen, planten en struiken te plantten (en ook dit jaar kun je weer meedoen). Tom: “We willen ervoor zorgen dat meer mensen weten wat voedselbossen zijn en er enthousiast van worden. Zodat ook steeds meer boeren denken: hé, ik kan op een deel van mijn land aan de slag met agroforestry, bijvoorbeeld omdat walnoten veel meer opleveren dan gras voor mijn koeien.”

“In de conventionele landbouw elimineren we al het andere leven zodat er voedsel kan groeien voor mensen. Voedselbossen brengen natuur en voedselproductie juist samen: ze functioneren als een natuurlijk bos en produceren tegelijkertijd voedsel voor mens en dier”, legt Tom uit. Externe inputs zoals kunstmest en pesticiden zijn hierdoor overbodig, want de soortenrijkdom in het bos zorgt voor evenwicht. En ook voor wilde bijen, hommels, zweefvliegen en vlinders zijn de eetbare ecosystemen vol kruiden, bloemen en bloeiende bomen een waar paradijs. Tom: “Als je een voedselbos aanplant, zie je na een jaar al een ongelooflijke hoeveelheid leven terugkomen. De natuur is zo ongelooflijk veerkrachtig, als we haar de kans geven.”

Uitgelichte quote

Als je genoeg mensen weet mee te nemen bereik je gezamenlijk een kantelpunt
Tom van de Beek Tom van de Beek. Fotograaf: Diane van der Marel
biodiversiteit "Zonder bestuivers geen leven." Fotograaf: Gerry van Roosmalen

Dit kun jij doen voor bestuivers

“Natuurlijk moeten we chemische bestrijdingsmiddelen op Europees niveau verbieden. En natuurlijk is het noodzakelijk dat we met landbouwsubsidies gifvrije en regeneratieve landbouw stimuleren”, stelt Tom. “Maar uiteindelijk geloof ik juist ook in die stuwende kracht van onderaf. Dat als je genoeg mensen op een positieve manier weet mee te nemen, je gezamenlijk een kantelpunt bereikt dat ook zijn weerslag heeft op de politiek en het bedrijfsleven.”

In plaats van een focus op het negatieve, zoals het verkleinen van je voetafdruk, geeft biodiversiteitsherstel een positieve impuls aan wat je juist wél kan doen, ziet Tom. En meehelpen om bestuivers weer te laten floreren kan overal: in een voedselbos, bij een lokale regeneratieve boerderij of gewoon in je eigen achtertuin.

Dus bij deze, een hele reeks tips waarmee je aan de slag kunt:
– Maak van je balkon een oase voor bestuivers door ‘m vol te zetten met biologische inheemse bloemen en bloeiende planten die in verschillende maanden bloeien (zodat er altijd genoeg te eten is voor wilde bijen, vlinders, hommels en zweefvliegen). Kies voor biologische (en het liefst inheemse) zaden, bloemen en planten, bijvoorbeeld van Cruydt-Hoeck en Sprinklr
– Heb je een tuin? Haal je tegels eruit, leg een waterpoeltje aan, creëer een heus mini-bos, maak nestplekken voor wilde bijen, bouw een hommelhuis of laat je tuin simpelweg verwilderen
– Vergroen je straat, buurt, dorp of stad samen met gelijkgestemden. Doe bijvoorbeeld mee met het NK Tegelwippen. Ook Bee Foundation, Stichting Steenbreek en De Gezonde Stad helpen je verder
– Doe je boodschappen direct bij een biologische, biodynamische of regeneratieve boerderij. Dan weet je zeker dat je niet bijdraagt aan monoculturen en pesticiden, maar aan biodiversiteit en gezondheid. Je vindt ze op onze kaart
– Word lid van een Herenboerderij of Community Supported Agriculture boerderij of tuinderij. Zo maak je van gifvrije en lokale landbouw de norm én raak je weer betrokken bij voedselproductie
– Terwijl je geniet van de overheerlijke producten van Wilder Land draag je direct bij aan meer biodiversiteit op het platteland. Oprichters Daan van Diepen en Matthijs Westerwoudt betalen boeren namelijk een eerlijke prijs om gifvrije inheemse gewassen op hun land te verbouwen
– Vermijd spuitbussen, korrels, kakkerlak- en mierenlokdozen, houtverf, vlooienbanden of vliegenvangers waar neonicotinoïden inzitten: een pesticide dat ernstig schadelijk is voor bestuivers
– Ga in gesprek met je gemeente over het maaibeleid. Niet maaien tijdens het bloeiseizoen maakt bijvoorbeeld al een enorm verschil voor bestuivers
– En voor alle boeren: ga op één of meerdere hectare land aan de slag met regeneratieve landbouw, bijvoorbeeld door te kiezen voor agroforestry. Hierbij kunnen allerlei mensen en organisaties, waaronder The Pollinators, Mark Venner en Wouter van Eck je helpen

Oorspronkelijke publicatie: 10 april 2023. Laatste update: 15 april 2024.