Nynke Laverman

Wie afgelopen juni op Oerol op Terschelling was, is live getuige geweest van de geboorte van het nieuwe project van Nynke Laverman. Buiten, in een kring van eiken, waar de vogels, de wind en het zonlicht onderdeel waren van haar voorstelling OAK, kwam het verhaal dat ze met haar nieuwe album wil vertellen voor het eerst tot leven. Het album OAK is een vervolg en een antwoord op haar vorige album Plant, en weer verweven met wijsheden uit inheemse culturen.

Verhalen vertellen

Nynke Laverman (1980) groeide op in het Friese Weidum. Ze woonde zelf niet op een boerderij, maar aan het einde van de straat stond er een waar ze altijd te vinden was. Continu buiten, met dieren, in de weilanden. Vrijheid en natuur. Naar Amsterdam gaan voor de Kleinkunstacademie was voor haar een grote cultuurschok: “Een half jaar heb ik enorme heimwee gehad, de omgeving en de omgang met elkaar was zó anders. Het voelde ook heel kwetsbaar, want je moet je op een theateropleiding meteen heel open opstellen, je zit niet lekker anoniem in een collegezaal”, vertelt Nynke, die ondanks dat ook voelde dat ze thuishoorde in de artiestenwereld. “Toen ik op de Kleinkunstacademie begon zag ik mezelf als uitvoerder: ik kan zingen en toneelspelen en ik vind dansen leuk. Ik had niet vermoed dat er in mij een maker zou zitten, maar dat is wel wat ik ben geworden. Ik voel me een verhalenverteller, die het mooiste middel ter wereld tot haar beschikking heeft: muziek.”

Wijsheden van inheemse culturen

Welk verhaal Nynke te vertellen heeft, was haar niet meteen duidelijk. “De afgelopen jaren zijn er voor mij een aantal kwartjes gevallen”, vertelt ze. “Ik dacht altijd dat ik heel veel van reizen en avontuur hield: voor elk album ging ik ergens anders naartoe. In Mongolië, waar ik was voor mijn derde album Nomade (2009), besefte ik: ik ben geïnspireerd door inheemse culturen – die altijd in harmonie hebben weten te leven met wat er om hun heen is.”

“Wat er voor mij uitspringt is het principe van wederkerigheid: geven en nemen moet altijd in balans zijn. Natuurlijk mag je nemen uit de natuur, maar neem dan alleen wat je nodig hebt, en geef terug wanneer dat kan”, zegt Nynke. “In inheemse culturen kennen ze het begrip ‘bezit’ ook niet. Iets is van zichzelf – óók de grond. Dat komt misschien wel doordat inheemse culturen alles als bezield zien. Ze behandelen alles in hun omgeving dus met respect. In het Westen zien wij alleen mensen als bezield, maar onze omgeving niet meer. In Mongolië, waar ik een mooie steen zag en die opraapte om mee te nemen, werd mij verteld dat ze stenen daar zien als de verhalenhouders van de wereld. Ze zijn zo oud en hebben zoveel meegemaakt. Dat zit allemaal in stenen opgeslagen. Wie zijn verhaal kwijt is, kan het gaan zoeken in stenen, in de bergen. Ze rapen stenen daar ook niet zomaar op: ‘Die is daar dan drie maanden door van slag.’”

Het is er al

Nynke: “In 2019 werd ik me pas echt bewust van wat er allemaal speelt op Aarde, zoals klimaatontwrichting en de ecologische crisis. Daarover voelde ik eerst heel veel woede en verontwaardiging, maar ik begreep ook dat ik niet te lang in die emoties moest blijven hangen. Sindsdien voelt het voor mij als een soort opdracht om met mijn muziek de inheemse wijsheden over te brengen en daarmee te inspireren. Het mooie hieraan is dat deze wijsheden er over de hele wereld al eeuwenlang zijn. Om uit deze crises te komen, hoeven we het wiel niet opnieuw uit te vinden, het is er al. Het is al bedacht, het is al geleefd. Sterker nog: het wordt nu nog steeds geleefd. Er is enorm veel wijsheid over hoe we in harmonie met onze omgeving kunnen samenleven. Een wereldbeeld is maar een verhaal dat je gelooft, of niet. Een ander wereldbeeld is dichterbij dan we denken. Dat vind ik een hoopvolle gedachte. De uitdaging ligt in het loslaten van de oude systemen en het veranderen van onze kijk op de wereld.”

De kracht van kunst

Waar Nynke in Mongolië zo door geraakt werd, is dat het wereldbeeld dat inheemse culturen hebben niet alleen een theorie bleek. Ze zag dat het een manier van leven is, die in de praktijk wordt toegepast. Ze begon zich steeds meer af te vragen waarom we in het Westen op zo’n ander spoor zitten, waarom ons wereldbeeld zo anders is. Als kunstenaar voelt Nynke een grote verantwoordelijkheid om iets te betekenen in wat er met de Aarde gebeurt. Ook dat is soms oncomfortabel, want: “De problemen zijn zo groot en lijken zo onoplosbaar. Ik voel die verantwoordelijkheid, maar weet ook niet precies wat ik hierin kan betekenen. Ben ik maar een druppel op een gloeiende plaat?” Tegelijkertijd ziet Nynke dat kunst ruimte kan creëren om te reflecteren, en dat kunst kan confronteren en emotioneren. “Op het verstandelijke vlak is er al heel veel informatie, maar we zien dat kennis mensen niet altijd in beweging zet. Muziek is iets wat mensen van oudsher in vervoering brengt. Dat is een hele fijne tool om te hebben. Het raakt mensen in het hart, waardoor ze sneller in beweging komen.”

“Ik merk dat bij een nieuw wereldbeeld ook een nieuwe taal hoort. In ons Westerse vocabulaire vind ik de woorden niet om het gevoel van verbondenheid met alles wat is te vangen. Dan krijg je zakelijke woorden als ‘connectie’ en woorden als ‘natuur’ die meteen al een scheiding aangeven tussen mens en omgeving. Met muziek en klank kan ik dit wel uitdrukken. Daarin kan het onderbewuste gaan spreken, het associatieve.”

Muzikale verhalen

Nynke’s vorige album Plant (2021) was het resultaat van haar ontsteltenis. In het nummer Your Ancestor biedt Nynke als voorouder en ‘Homo Economicus’ haar excuses aan aan de toekomstige generatie, Tree Tree nodigt uit om mensen door de ogen van bomen te bekijken. Voor de slow release van dit album maakte ze bij ieder nummer een podcast waarin ze wetenschappers, filosofen en podiumkunstenaars interviewde die haar inspireerden, waaronder natuurfilosoof Matthijs Schouten, sociaal filosoof Roman Krznaric, klimaatactivist Anuna de Wever, bio-ingenieur en onderzoeker Valerie Trouet, Marjan Minnesma van Urgenda en directeur van Bureau Burgerberaad en cultuurhistoricus Eva Rovers.

Na Plant had Nynke het gevoel alles gezegd te hebben. Tijdens een vision quest in de natuur ontstaat er toch een idee over wat het verhaal zou kunnen zijn dat nu verteld moet worden. Het laatste deel van de voorstelling van Plant was een improvisatie. Voor Nynke – achteraf – een mooie metafoor voor waar we nu als samenleving in zitten: “We moeten de structuren, die niet meer voldoen, loslaten zonder te weten wat er hierna komt. Dat niet-weten is super oncomfortabel, en zo zag ik improviseren ook altijd. Het angstzweet brak me al uit bij het idee. Nu voel ik het nut en de noodzaak ervan.”

“Ik ervoer dat op het moment dat je loslaat, je altijd wordt gedragen door iets, er is altijd iets waarop je kunnen vertrouwen, een intuïtie, een stroom, of hoe je het maar wilt noemen.” De nummers van OAK zijn daarom bijna allemaal opgenomen improvisaties, zonder vaste liedstructuur. “Een soort muzikale reizen waar je van de ene wereld in de andere glijdt”, legt Nynke uit. “Het is vertragend, waardoor je meer tot de essentie komt, en wat ruimte creëert om weer echt te kunnen luisteren; naar elkaar en naar onze omgeving. OAK gaat over de diepe verbondenheid tussen mens en natuur, die er nog altijd is. We hebben de natuur op afstand gezet en onze relatie is vervreemd of verwaarloosd, maar de werkelijke verbondenheid is er altijd. We kunnen niet niet verbonden zijn: we horen allemaal bij dezelfde familie van leven. Ik denk dat iedereen die connectie diep van binnen voelt. We moeten het ons alleen opnieuw herinneren.”

Net als bij Plant werkt Nynke voor OAK met een slow release: elke maand komt er een nieuw nummer uit, met bij elke track een podcast waarin Nynke en Lex Bohlmeijer in gesprek gaan met iemand die Nynke inspireert. De slow release van OAK begint is inmiddels begonnen en de theatertour start begin maart 2026. Hierin werken Nynke en We Are The ReGeneration samen: we zullen je dan ook op de hoogte houden van de hele reis van Nynke met OAK.