Birgit Spoorenberg

“Ik ben altijd al heel erg geïnteresseerd geweest in gezondheid, en omdat ik hou van spanning en sensatie, studeerde ik eerst geneeskunde en ben ik na mijn arts-examen op de spoedeisende hulp gaan werken”, blikt Birgit Spoorenberg terug. Eenmaal op de SEH-afdeling, merkte ze dat er daar maar heel weinig gezondheid was. “Voor zowel patiënten als voor het personeel is de SEH een heel uitdagende omgeving om gezond te zijn. Ik ging terug de studiebanken in om huisarts te worden, dat is waar mensen het eerst heen gaan als ze vragen hebben over gezondheid en leefstijl. Ik leerde heel veel bij, maar gek genoeg ging het wéér vooral over medicatie en ziekte – niet over leefstijl, voeding en beweging. Voor mijn gevoel kon ik nog steeds de oorzaak van een klacht niet aanpakken. Dat ging schuren. Dat klinische Psycho-Neuro-Immunologie (kPNI) op mijn pad kwam was een groot cadeau en een enorme eye-opener. Maar het was ook een ‘rode pil’, als je die neemt kan je niet meer terug – en dat kan ook oncomfortabel zijn.”

Klinische Psycho-Neuro-Immunologie

kPNI is een wetenschap die de interactie tussen psychologische, neurologische, immunologische en hormonale systemen onderzoekt, en ingaat op hoe deze systemen samenwerken. kPNI-therapeuten en -artsen werken vanuit een holistische benadering, en houden rekening met alle factoren die iemands gezondheid kunnen beïnvloeden – zoals voeding, beweging, stress, slaap, en psychosociale factoren. Het begrijpen van deze factoren en vooral hun interactie, helpt in het achterhalen van de oorzaak van een klacht. Het probleem kan dan vaak bij de wortels aangepakt worden, met meer gezondheid als gevolg.

Binnen de kPNI kijk je veel breder naar gezondheid dan Birgit als arts leerde: “Het woord ‘geneeskunde’ heb ik als arts eigenlijk altijd wel misleidend gevonden”, vertelt Birgit. “Voor mijn gevoel heb ik nauwelijks ooit iemand genezen. In mijn ogen heb ik vooral geleerd om de symptomen te bestrijden met medicijnen. Maar iemand met een hoog cholesterol heeft nooit een gebrek aan cholesterolremmers. Wat veroorzaakt deze klacht dan wel? Dát wil ik graag weten. Breder kijken naar gezondheid geeft antwoord op zulke vragen. Je krijgt bijvoorbeeld steeds meer in de gaten wat het brein te maken heeft met het immuunsysteem, of hoe je darmen van invloed zijn op je spieren – en andersom. En heel belangrijk: welke omgeving schadelijk of bevorderend is voor onze gezondheid.”

Biologische principes van gezondheid

Birgit legt uit: “Bij planten kijken we vaak naar biologische principes. Zo weten we dat een mango het hier in de Limburgse klei niet goed doet. In mijn beleving gelden deze principes ook voor ‘het zoogdier mens’, en is het dus interessant om te kijken naar in welke omgeving mensen tot bloei kunnen komen. Welke omstandigheden zijn voor ons optimaal? Voor sommige dingen, zoals bepaalde voeding of eenzaamheid, zijn wij mensen gewoon niet gemaakt. Als we ons bevinden in een omgeving die evolutionair gezien onbekend – en dus potentieel gevaarlijk is – gaat ons gevaarsysteem aan. Zo’n ‘mismatch’ kan op de lange termijn leiden tot verlies van gezondheid. Een omgeving zoals die waarin wij als mens duizenden generaties hebben geleefd, buiten in de natuur, in groepen, in beweging, met het ritme van de zon en de maan, met eten uit de natuur, lijkt juist bevorderend voor onze gezondheid. Ik noem deze elementen onze evolutionaire oude vrienden. Veel verschillende klachten zijn een uiting van hetzelfde onderliggende fundament. Als we onze omgeving een beetje aanpassen, heeft dat invloed op dat fundament en dus op al die uitingen.”

Voeding: oude vriend of ontstekingsbevorderend?

Het is misschien een beetje een open deur, vindt Birgit, maar qua voeding is vooral zo onbewerkt mogelijk onze oude vriend. Natuurlijk is het makkelijk en snel om een blik tomatensoep open te trekken in plaats van zelf een pan soep te maken, maar de vraag is of je lichaam alle toegevoegde stoffen in dat blik wel herkent als voeding. En wat het effect van die stoffen op je lichaam is. “Daarnaast lijkt het ook uit te maken hoe wat jij eet geleefd heeft”, gaat Birgit verder. “Komt jouw ei van een kip die omringd was met haar eigen oude vrienden, of leefde zij in een klein hok met alleen maar kunstlicht en had ze een afgeknipte snavel? En kreeg ze alleen maar voer dat evolutionair gezien nooit op haar menu stond?” 

“Ontstekingsbevorderende stoffen lijken meer aanwezig te zijn in lichamen die omringd zijn door mismatches, en vooral: ontstekingsregulerende stoffen lijken meer aanwezig te zijn in organismen die omringd zijn geweest door hún oude vrienden”, gaat Birgit verder. “Dus het ei van een kip die op de laatste manier geleefd heeft, bevat meer ontstekingsbevorderende stoffen dan het ei van een kip die omringd was door haar oude vrienden. Ook vlees van bijvoorbeeld koeien die hoorns hadden, veel diverse kruiden aten, veel beweging hadden en veel buiten waren, is voor ons lichaam evolutionair gezien passender. Hetzelfde geldt voor planten: als die omgeven waren door hún oude vrienden (onder andere volle grond en een gezonde bodem met een rijk en divers microbioom), dan helpt het óns lichaam vervolgens beter om ontstekingen te reguleren.”

Comfort versus gezondheid

Wij mensen houden van comfort. En iedere revolutie die we hebben doorgemaakt – de landbouwrevolutie, de industriële revolutie, de digitale revolutie – stuurt aan op meer comfort op het gebied van bijvoorbeeld voeding, beweging of bioritme. In de jaren ‘50 en ‘60 besteedden vrouwen ruim 18 uur per week in de keuken, zo’n 2,5 uur per dag. In 2017 was dit nog maar 28 minuten. “We winnen eigenlijk bijna altijd comfort of tijd op de korte termijn, en gezondheidsverlies op de lange termijn”, stelt Birgit. “We zouden moeten kijken naar de winst op de lange termijn. Die soep uit blik was op dit moment wel lekker en vullend, maar wat doet dit met mijn lijf over een paar uur, of een paar weken? Ik denk ook mee met beleidsmakers, bijvoorbeeld van de gemeente Maastricht. Dan stel ik altijd voor om na te denken over de gevolgen van beslissingen op de lange termijn, bijvoorbeeld over zeven generaties. Dan maak je echt andere keuzes.”

Wanneer ben je nou gezond – en wanneer niet? 

Birgit ziet gezondheid als een flexibiliteit op drie niveaus: metabole flexibiliteit, immunologische flexibiliteit en psychologische flexibiliteit. Metabole flexibiliteit gaat over of je makkelijk kan switchen tussen suiker of vet als brandstof. “Als je in suikerverbranding zit, moet je de hele dag een beetje blijven eten – iets wat ik om mij heen heel veel zie, en vooral ook bij mezelf herken, tot vijftien jaar geleden. En ik heb dus ook vooral ervaren hoe je hier zélf invloed op kunt hebben. Als je in vetverbranding zit, kan je prima uren of zelfs een hele dag zonder eten”, legt Birgit uit. Immunologische flexibiliteit betreft het afweersysteem: je wordt dan wel nog steeds (goed) ziek, maar je bent na één of twee dagen weer op de rit en je doet ook niet met alle verkoudheden mee. Psychologische flexibiliteit is scherp en creatief zijn, je horizon verbreden, makkelijk omgaan met veranderingen en lichtheid. We hebben geen brainfog en zijn minder reactief. “Ik wil benadrukken dat ik niet in de veronderstelling ben dat ik de waarheid ken – wat ik trouwens wel dacht toen ik geneeskunde studeerde,” zegt Birgit. “Maar ik heb gemerkt wat het met mijn lijf doet en ik zie wat er bij collega’s gebeurt, dus dit is tot nu toe mijn beste gok. En als je het mij vraagt, zijn deze flexibiliteiten samen een uiting van gezondheid. Het interessante is dat ze elkaar beïnvloeden. Dus als je met je metabole flexibiliteit aan de slag gaat, merk je ook vaak dat het invloed heeft op je psyche.”

Meer gezondheid bereiken

Als we kijken naar de gezondheid van Nederlanders, ziet Birgit in alle leeftijdsfases verlies van gezondheid. Steeds meer kinderen hebben astma, eczeem en gedragsproblemen, volwassenen gaan gebukt onder psychologische stress – zoals werkstress, en over de hele linie zorgen verstoringen van het microbioom voor klachten, waaronder de eerdergenoemde astma en eczeem, maar ook de ziekte van Parkinson en gerelateerde aandoeningen. Daarnaast zijn we steeds minder in verbinding met anderen omdat we de hele dag naar onze telefoon staren…

Birgit geeft eendaagse cursussen en jaar-trajecten waarin ze met mensen in groepen bespreekt hoe je naar de oorzaken van gezondheid kunt kijken en welke touwtjes je zelf in handen kunt nemen om je gezondheid te stimuleren. “Door bepaalde genen die kansen op gezondheid en verlies daarvan groter of kleiner maken, heb je niet alles in de hand, maar in mijn beleving veel meer dan ik als arts ooit geleerd heb. Dat maakt een deel van mijn verhaal oncomfortabel – het draait namelijk ook om wat je zélf kunt doen.” Birgit’s eendaagse cursussen zijn voor iedereen toegankelijk, op basis van donatie. En als je direct aan de slag wil, heeft ze de volgende tips:

• Besteed je tijd vooral aan iets wat overeenkomt met je interne kompas: doe wat klopt met je hart. “Niet alleen in het weekend of de avonduren, maar ook op je werk.”
• Dompel jezelf regelmatig onder in onze natuurlijke omgeving. Woel met je handen door de aarde om contact te maken met het microbioom, ga bosbadderen en beleef de natuur met al je zintuigen. 
• Eet voornamelijk from scratch en zelfgemaakte voeding. Het boek Eten voor je leven van Susan Vroemen is een mooie inspiratiebron.

Op zoek naar een regeneratieve boer of tuinder bij jou in de buurt voor je wekelijkse boodschappen? Je vindt ze in dit handige overzichtsartikel of op onze kaart.