Boer zoekt bodem: zo vind je als startende regeneratieve boer een stuk land

We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen, maar probeer het toch eens: een wereld zonder bezit. Waarin grond – en dus ook landbouwgrond – niet langer enkel een middel is voor financieel gewin, maar wordt ingezet om sociale en ecologische waarde te creëren voor de lokale gemeenschap van mensen, dieren, planten, insecten en microben. En waar burgers en boeren zich als stewards van ‘hun’ bodem opstellen, om die vervolgens in een betere staat door te geven aan volgende generaties.

Dit is precies wat een heleboel grondfondsen voor ogen hebben. Zij kopen landbouwgrond vrij uit de economie en stoppen het in een ‘kluis’, vaak in de vorm van een stichting, waar het nooit meer uitgaat. Hierdoor wordt dit stukje Aarde weer van zichzelf en kan het voortaan alleen nog worden gebruikt voor regeneratieve landbouw. Om zo – boerderij voor boerderij – te bouwen aan een voedselsysteem dat gezond is voor de bodem, biodiversiteit, boer en burger.

Ook steward worden van landbouwgrond? Hier kun je terecht:

Stichting Lenteland koopt boerderijen van 5 tot 25 hectare dichtbij woonkernen vrij uit de economie, die ze matchen met regeneratieve gemeenschapsboeren. Vervolgens kunnen mensen een deelcertificaat kopen en zo economisch mede-eigenaar worden van de boerderij. Zodat Lenteland – met het terugverdiende kapitaal – weer een nieuwe boerderij vrij kan kopen.

Het eigenaarschap is bij een Lenteland-boerderij opgeknipt in drie delen:
1) Het juridisch eigenaarschap ligt bij Stichting Lenteland, om te waarborgen dat de grond altijd in dienst blijft van de Aarde en de gemeenschap
2) Het economisch eigenaarschap van de grond ligt bij de mede-eigenaren die een deelcertificaat hebben gekocht. Zij stemmen mee over grote beslissingen die veelal ook gemoeid gaan met financiële investeringen
3) Het creatief eigenaarschap ligt bij de boer(en), die verantwoordelijk is/ zijn voor het reilen en zeilen van de boerderij en daarin ook vrij zijn om hun eigen koers te varen, uiteraard in overeenstemming met de mede-eigenaren

Erve Kiekebos

Inmiddels zijn er twee Lenteland-boerderijen: in het Belgische Laakdal vind je Strackxhoeve en in het Nederlandse Empe ligt Erve Kiekebos. De derde Lenteland-boerderij in Zuid-Limburg is in de maak en de komende jaren zullen er velen volgen.

Benieuwd hoe het is om als Lenteland-boer samen met mede-eigenaren een boerderij te runnen? Jaap Fris en Niels Moshagen – de boeren van Erve Kiekebos die inmiddels al ruim 160 mede-eigenaren heeft gevonden – kunnen er kort over zijn: “Dit zijn allemaal mensen die willen dat deze boerderij een succes wordt. Daarom vragen wij ons iedere dag af: hoe kunnen we ervoor zorgen dat ze in hun kracht komen te staan? Zodat ze verantwoordelijkheid willen nemen voor iets op de boerderij waar zij goed in zijn.”

Net zoals Lenteland zetten ook Land van Ons, Aardpeer, Kapitaloceen en Grond van Bestaan zich in voor toegang tot regeneratieve landbouwgrond. Klop als bodemzoekende boer dus vooral eens bij ze aan! In Duitsland kun je terecht bij Kulturland en in Frankrijk bij Terre de Liens, mocht je ook over de grens willen kijken.

Meer weten?

Eerder schreven we dit verhaal over chef de mission van Lenteland Eline Veninga. Ook spraken we Jaap Fris en Niels Moshagen over de dagelijkse praktijk van Erve Kiekebos.

Word Herenboer

Om mensen weer bij voedselproductie te betrekken, startte Geert van der Veer in 2016 Herenboeren. Inmiddels vind je door heel Nederland 17 herenboerderijen, die altijd vanuit de gemeenschap gefinancierd worden. “Om een herenboerderij te realiseren, leggen 200 huishoudens ieder 2000 euro in”, legt Geert uit. “Van die vier ton doen we – op twintig hectare pachtgrond – alle investeringen die nodig zijn om de boerderij up en running te krijgen.”

De huishoudens die geld inleggen (een investering die ze terugkrijgen als ze besluiten te stoppen) zijn mede-eigenaar van de boerderij en beslissen samen met de boer wat er op het bedrijf gebeurt. Voor zo’n vijftien euro per persoon kunnen ze wekelijks een voedselpakket op de boerderij ophalen. En de boer? Die komt bij Herenboeren in loondienst, zodat je geen financiële stress hebt en wél aan de slag kunt.

Klinkt goed? Meld je bij Herenboeren als herenboer in spé. Je kunt ook een initiatiefgroep starten en zo – samen met de gemeenschap – je eigen Herenboerderij vormgeven.

Meer weten? Duik in ons interview met Herenboeren-oprichter Geert van der Veer.

Start je eigen Community Supported Agriculture tuinderij

Community Supported Agriculture boeren en tuinders betrekken hun gemeenschap tevens bij voedselproductie, door mensen uit te nodigen om lid te worden van hun boerderij of tuinderij. Als lid betaal je gedurende één oogstseizoen (vaak zo’n 30-35 weken) een vast bedrag per week. Daarvoor krijg je een eerlijk deel van de oogst. Is er overvloed, bijvoorbeeld omdat de aardbeien als een speer gaan? Dan hebben alle leden mazzel. Maar als iets mislukt, heeft iedereen die week wat minder. Hierdoor ontvangt de boer altijd een eerlijk salaris én weet die van tevoren precies wat er binnenkomt.

Natuurlijk kun je als regeneratieve boer of tuinder – zodra je land hebt gevonden – een CSA starten. Maar je kunt het ook omdraaien en samen met een groep geïnteresseerden die van jouw bodem willen eten op zoek gaan. Wellicht kun je door middel van een crowdfunding samen zelfs wel genoeg geld verzamelen om een stuk landbouwgrond aan te kopen of te pachten, net zoals stadsboerderij De Graafse Akker in Den Bosch bijvoorbeeld heeft gedaan.

Pacht een stuk land

Het gemiddelde Nederlandse boerenbedrijf telt 25 hectare. Grote kans dat er ergens bij jou in de buurt een boer woont met een hart voor regeneratie die – voor een eerlijke prijs – een halve of hele hectare aan je wil verpachten. Dit klinkt misschien als weinig ruimte, maar wist je dat boerderij Bodemzicht in Malden met hun no-dig groentetuin van 3000 vierkante meter wekelijks ruim honderd gezinnen en zes restaurants van regeneratieve groente, fruit, kruiden en eetbare bloemen voorziet? “Shrinking into abdundance“, noemt Bodemzicht-boerin Anne van Leeuwen dat, over wie we eerder dit artikel schreven.

Ook zijn er steeds meer regeneratieve boeren die hun grond pachten van natuurorganisaties als Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten, zoals Sanne Beld van Met Natuur Mee en Arjen en Winny van Buuren van Landgoed Velhorst en Zenderense Es doen.

Bij het pachten van landbouwgrond is het wel belangrijk om op een paar dingen te letten. Bijvoorbeeld dat het stuk landbouwgrond dichtbij jouw woonplek ligt, of nog beter: dat er een mogelijkheid is om op het erf te verblijven. Zodat je ook écht aanwezig kunt zijn op je regeneratieve boerderij, een vereiste om het tot een succes te maken. Tevens is het van belang dat je een langdurig pachtcontract afsluit, om te voorkomen dat je na een paar jaar – net wanneer je alle investeringen hebt gedaan en je regeneratieve boerderij of tuinderij tot bloei komt – weer je biezen moet pakken. Meer hierover lees je in de pachthandleiding van Toekomstboeren.

Help een boer in transitie

Gelukkig kiezen steeds meer boeren ervoor om de transitie van reguliere naar regeneratieve landbouw te maken. Bijvoorbeeld door hun melkveebedrijf om te schakelen naar voedselbosbouw, zoals Mark Venner op Leuker1818 aan het doen is. In dit interview vertelt hij hier meer over. Boeren die met een vergelijkbare transitie bezig zijn kunnen vaak wel wat hulp gebruiken. En dus zou het best eens kunnen lonen om bij een boerenbedrijf in transitie te solliciteren als boer of – als je nog de nodige ervaring wilt opdoen – als trainee of stagiair.

Vele organisaties, waaronder Voedselbosbouw Nederland, Food Forest Factory, Soil Heroes en wij.land, helpen boeren bij de omschakeling naar regeneratief. Neem contact met ze op, wellicht kunnen zij je linken aan een boer die jouw hulp goed kan gebruiken.

Bereid je voor

Natuurlijk is toegang tot land essentieel als je aan de slag wilt als regeneratieve boer of tuinder, maar het begint allemaal bij het hebben van voldoende kennis, ervaring én een goed plan. Zodat je – zodra jouw droomplek voorbij komt – klaar bent om aan de slag te gaan.

Behoefte aan meer kennis? Op boerderij Bodemzicht vind je cursussen en opleidingen die je klaarstomen voor de start van je eigen regeneratieve boerderij. Ook helpen Anne van Leeuwen en Ricardo Cano je bij het opstellen van een regeneratief businessplan. En ken je de Regeneratieve School al? Dit initiatief linkt je aan een regeneratieve pionier die past bij datgene wat jij wilt doen. Voor een opleiding tot biologisch-dynamisch boer moet je bij Warmonderhof zijn.

Ervaring opdoen? Steek je handen uit de mouwen bij een regeneratieve boerderij of tuinderij. Je vindt er tientallen op onze kaart. Laat je ook inspireren door hun verhalen over de praktijk.