Jaap Fris &
Niels Moshagen
Activiteiten:Regeneratieve boerderij
Initiatiefnemer:Jaap Fris & Niels Moshagen
Start:2022
Plaats:Empe
Introductie
Ruim twee jaar geleden kwamen Jaap Fris en Niels Moshagen aan op een verlaten melkveehouderij in Empe. Inmiddels vind je op het erf van Erve Kiekebos een regeneratieve groentetuin waarvan tientallen gezinnen wekelijks eten en een boerderijwinkel vol lokale producten. Ook zijn er honderden eetbare struiken en bomen geplant, lopen er koeien rond en heeft de boerderij meer dan 200 mede-eigenaren gevonden. Jaap: “We willen landbouw weer van de gemeenschap maken.”
De eerste achthonderd bessenstruiken zijn geplant op Erve Kiekebos. Foto door: Gabriela Hengeveld
“Toen we hier net aan de slag gingen lag onze no-dig tuinderij er nog keurig bij, met allemaal kaarsrechte compostbedden. Over vijf van die bedden is afgelopen winter een poel met water ontstaan, dus die geven we de ruimte”, vertelt Niels Moshagen lachend. Als hij de afgelopenen twee jaar iets heeft ontdekt, dan is het hoe onvoorspelbaar het leven van een regeneratieve boer kan zijn. “We hebben echt moeten leren om los te laten”, zegt Jaap Fris, “en vertrouwen te hebben in het proces.”
Dit proces begon voor Jaap en Niels al in 2019, toen het duo besloot om hun kantoorleven in te ruilen voor een bestaan als regeneratief boer. Vele cursussen, opleidingen en gesprekken later bleek het vinden van een plek – dankzij de hoge grondprijzen – nog niet zo makkelijk. Dus kwamen ze bij stichting Lenteland terecht. “Lenteland koopt boerderijen van 5 tot 25 hectare dichtbij woonkernen vrij uit de economie, die ze matchen met regeneratieve boeren in spé”, legt Jaap uit. “Vervolgens kunnen mensen een deelcertificaat kopen en zo economisch mede-eigenaar worden van de boerderij. Zodat Lenteland – met het terugverdiende kapitaal – weer een nieuwe boerderij vrij kan kopen en regeneratieve gemeenschapslandbouw stap voor stap de norm wordt.”
Uitgelichte quote
Het beeld dat van boeren wordt geschetst is compleet anders dan wat wij ervaren
De gemeenschap als eigenaar
Inmiddels heeft Erve Kiekebos ruim 200 mede-eigenaren en dat moeten er de komende jaren ongeveer vijf keer zoveel worden. “Veel mensen vragen aan ons: hoe ga je in hemelsnaam een boerderij runnen met zoveel mensen?”, deelt Jaap, “maar volgens mij moet je het omdraaien. Dit zijn allemaal mensen die willen dat deze boerderij een succes wordt. De vraag zou dus moeten zijn: hoe kunnen we ervoor zorgen dat ze in hun kracht komen te staan? Zodat ze verantwoordelijkheid willen nemen voor iets op de boerderij waar zij goed in zijn.”
Dit proces begint al langzaam op gang te komen. Zo heeft één van de mede-eigenaren zijn drie Aberdeen Angus runderen op de boerderij geparkeerd. “We willen samen met hem de kudde uitbreiden en een silvopasture te creëren: een stuk eetbaar bos waar kippen en koeien doorheen grazen”, legt Niels uit. De eerste achthonderd bessenstruiken en tientallen eetbare bomen zijn daarvoor al geplant. Ook staan twee percelen vol met verschillende soorten tarwe, om onder andere brood van te bakken, en is de no-dig tuinderij groot genoeg om wekelijks tientallen gezinnen van een groentepakket te voorzien. Niels: “Je kunt je bijna niet voorstellen dat dit twee jaar geleden nog een melkveehouderij was.”
De no-dig moestuin van Erve Kiekebos. Fotograaf: Gabriela Hengeveld
De drie Aberdeen Angus runderen. Fotograaf: Gabriela Hengeveld
Beeldvorming
“Het beeld dat door de media van boeren wordt geschetst is compleet anders dan wat wij om ons heen ervaren”, deelt Jaap. “Natuurlijk zijn er ook hier nog boeren die met glyfosaat spuiten. Maar over het algemeen ben ik verrast over hoe welwillend de meeste boeren zijn en hoeveel stappen ze ondernemen om groener te werk te gaan.” Deze realisatie heeft ervoor gezorgd dat Jaap en Niels de landbouwtransitie nu anders benaderen. Zo hebben ze het niet langer over ‘de nieuwe landbouw’ of ‘de landbouw van de toekomst’, want dat werkt alleen maar polariserend, merken ze. “In plaats daarvan focussen we op wat ons als boeren verenigt”, zegt Jaap. “Want hoe anders onze bedrijven ook zijn, uiteindelijk zijn we allemaal op zoek naar een financieel en ecologisch houdbaar verdienmodel. Dat is een uitdaging die we met z’n allen moeten aangaan.”
Uitgelichte quote
Hier kijk je gewoon achterom en zie je elke dag wat je aan het doen bent
Jaap Fris (links) en Niels Moshagen met zijn zoon op Erve Kiekebos. Fotograaf: Gabriela Hengeveld
Veerkracht
De komende tijd gaan de gemeenschapsboeren aan de slag met twee nieuwe samenwerkingen: voor frisdrankproducent de Roze Bunker gaan ze kruiden telen en aan Italiëplein gaan ze bloem leveren voor thuisbak-pizzabodems. Ook moet de tuinderij doorgroeien naar 130 gezinnen en gaat de zoektocht naar nieuwe mede-eigenaren verder. “Hoe meer componenten, hoe beter, want als het één tegenvalt, kun je dat met een ander deel opvangen”, legt Jaap uit. Bovendien zorgt diversiteit in activiteiten ook voor diversiteit op het land, en dat draagt weer bij aan de productiviteit. “Als boer hoef je er dan steeds minder uren in te steken, omdat de bestuivers en de gezonde bodem het meeste werk doen. Dat creëert weer ruimte voor nieuwe activiteiten.”
“Als je een struik plant, dan wacht je of die aanslaat. Zo is het bij ons ook gegaan. We wisten niet of dit de goede keuze was, maar we zijn aangeslagen, het voelt gewoon goed”, zegt Jaap. De vele uren buiten en connectie met het leven dragen hieraan bij, net zoals het maken van een concreet verschil. Niels: “In ons vorige werk vroegen we ons vaak af: zijn we nu echt impact aan het maken? Hier kijk je gewoon achterom en zie je elke dag wat je aan het doen bent.”
Jaap aan het werk in de tuinderij. Fotograaf: Gabriela Hengeveld
Kruidenrijk grasland op Erve Kiekebos. Fotograaf: Gabriela Hengeveld
Ook regeneratief boer worden?
Op boerderij ’t Gagel vind je allerlei cursussen en opleidingen die je klaarstomen voor de start van je eigen regeneratieve boerderij. Wil je biologisch-dynamisch boer worden? Dan moet je bij Warmonderhof zijn.
De Regeneratieve School linkt je aan een regeneratieve pionier die past bij datgene wat jij wilt doen. Ook Voedselbosbouw Nederland en Heerlijk Westerwolds Land geven geregeld trainingen, workshops en cursussen.
Ben je op zoek naar een plek voor jouw boerderij? Klop aan bij Lenteland, Aardpeer en Land van Ons. En twijfel je nog welke vorm van regeneratieve landbouw bij jou past? Duik in onze pioniersverhalen en laat je inspireren.
Oorspronkelijk gepubliceerd op 22 mei 2023. Laatste update: 13 november 2024.
