“Discussies met als streefjaar 2050 voelen echt heel anders als je jong bent”

Op de site van de Jonge Klimaatbeweging staat dat ‘alle jongeren het recht hebben om mee te praten over hun toekomst’. Ontbrak het er daar dan aan?

“Op de plekken waar de beslissingen worden genomen, in de Tweede Kamer of het kabinet of in andere instituten, zijn de mensen die onder de dertig zijn op één of twee handen te tellen. Jongeren zijn een essentieel onderdeel van de demografie: er zijn drie miljoen jongeren in Nederland, maar ze zijn ondervertegenwoordigd op de plekken waar de macht zit. De Jonge Klimaatbeweging richt zich op jongeren van 16 tot 32, ruwweg gezegd, en zorgt dat hun stem gehoord wordt.”

Waarin verschilt de ‘jongere stem’ van de niet-jongere stem?

“Jongeren moeten nog wat langer mee op de planeet, wat betekent dat ze een ander referentiekader hebben met betrekking tot de problemen op het gebied van klimaat, biodiversiteit en grondstoffen die elke dag het nieuws halen. Discussies met als streefjaar 2050 voelen echt heel anders als je jong bent en mogelijk de prijs gaat betalen voor het uitblijven van actie. Daarnaast kunnen jongeren gemakkelijker van de gebaande paden afwijken. Een frisse blik, een andere mindset. Als je al jarenlang op een bepaalde manier kijkt of te werk gaat, kan het moeilijker zijn om daar rigoureuze veranderingen in toe te laten. Overigens neem ik dat de oudere generaties niet kwalijk, hoor. Maar de jongerenblik heeft dan zeker toegevoegde waarde.”

Waar ben je het meest trots op, als je terugkijkt op je jaren bij de Jonge Klimaatbeweging?

“We hebben ons gericht op het vergroten van bewustzijn onder jongeren over klimaatissues. Niet iedereen krijgt dat van huis uit mee. Met JKB On Tour zijn we bij MBO-scholen langsgegaan om mensen te informeren, we hebben een GROW-programma opgezet met workshops, lezingen en trainingen. Daarnaast gaat het om vertegenwoordiging. Met het Jonge Klimaatpanel halen we elke twee maanden de meningen van jongeren op. Die vertalen we naar ideeën die politiek vruchtbaar zijn: we stellen beleidsstukken, position papers en adviezen op. Tot onze grootste successen reken ik toch wel de Generatietoets voor beleid, om scherp te krijgen wat bepaalde beslissingen betekenen voor toekomstige generaties. En daarnaast de wetenschappelijke klimaatraad, die de regering adviseert over klimaatvraagstukken. Maar het begon allemaal met de Jonge Klimaatagenda.”

Wat is de Jonge Klimaatagenda?

“De Jonge Klimaatagenda beschrijft de visie van jongeren op hoe Nederland er in 2040 uit zou moeten zien, op allerlei gebieden: biodiversiteit en natuur, voeding, economie, onderwijs, energie, wonen en meer. Daarmee willen we een positief perspectief schetsen. Niet alleen doom and gloom, maar schetsen hoe we zaken beter kunnen maken. Dat enthousiasmeert en activeert veel meer dan wanneer we alleen handelen uit paniek. We zijn hier heel trots op: het is nog nooit eerder gelukt om zo’n grote groep jongeren te verenigen in één verhaal. De Jonge Klimaatbeweging is een koepelorganisatie van zestig jongerenorganisaties, waaronder bijvoorbeeld de landelijke studentenvakbond LSVB, de UNESCO Jongerencommissie en jongerenorganisaties van politieke partijen en grote bedrijven. Onze achterban bestaat daardoor uit maar liefst één miljoen jongeren.”

Waarom nemen jullie ook landbouw mee in een Klimaatagenda?

“Landbouw stoot natuurlijk ook broeikasgassen uit en is een belangrijke factor in de vernietiging van tropisch regenwoud. Maar meer nog: onze problemen met landbouw en klimaat zijn beiden een gevolg van onze omgang met de planeet. We putten de Aarde uit en dat is de gemene deler achter alle milieuproblemen die we nu hebben. Het betekent dat we anders moeten gaan leven, wonen, reizen, eten. Als we de Aarde willen doorgeven aan de toekomstige generaties, kunnen we haar niet volledig uitwonen voor eigen gewin.”

Wat is de typische jongerenblik op de toekomst van de landbouw?

“De neuzen van de jongeren uit onze achterban staan allemaal in de richting van de regeneratieve landbouw. Er zijn natuurlijk ook veel andere partijen die regeneratieve landbouw bepleiten, de jongerenstem hoeft niet per se uniek te zijn. We wijzen dezelfde kant op, maar met grotere haast en ambitie. We willen de aanpak die we hebben opgezet voor het klimaat ook optuigen voor regeneratieve landbouw. Zo hebben we ons aangesloten bij het Groenpact Jongerenplatform, om samen met andere jongerenvertegenwoordigers het landbouw- en voedselsysteem van de toekomst in te richten.”

Veel boeren hebben moeite om een opvolger te vinden voor hun bedrijf. Zijn jongeren überhaupt nog geïnteresseerd in landbouw?

“Er zijn zat jongeren die staan te trappelen om te vergroenen, te verduurzamen, om landbouw regeneratief te maken. We moeten hun energie en nieuwe ideeën zien te gebruiken. Veel jongeren zijn ook betrokken bij de herontdekking van tuinieren in bijvoorbeeld moestuinen en stadstuinen. Nieuwe duurzame landbouw-initiatieven poppen in heel Nederland op. En ook de jonge boeren weten heel goed dat het huidige systeem van intensieve landbouw hen geen toekomst biedt. En ook hier geldt: maak het aantrekkelijker. We hebben het over eten uit de buurt, dat lekkerder en gezonder is. Dus niet alleen over problemen maar ook kansen om het beter te maken dan het was. De voedseltransitie en herstel van biodiversiteit kunnen prima hand in hand gaan.”

In jullie plannen voor de landbouw staat onder meer: ‘In 2040 hebben we gezonde voeding, schone lucht, schoon water en veel groen om ons heen.’ Wordt dat niet eenvoudig weggezet als naïef wensdenken?

“Dat valt gelukkig mee. We ontmoeten wel eens scepsis natuurlijk en vaak een geringe bereidheid om te veranderen. We letten sowieso goed op dat onze aanbevelingen niet in een bureaula verdwijnen en ook dat we niet met een kluitje het riet in worden gestuurd. Maar we merken dat ook de gevestigde partijen het in de kern wel met ons eens zijn over de richting die we op moeten. Alleen over het tempo verschillen de meningen nog wel eens. Jongeren zijn vaak veel ambitieuzer, noemen 2040 waar de rest het over 2050 heeft.”

Jullie laten je de hoop en ambitie niet afpakken?

“Zeker niet. Ik sta volledig achter de plannen, ze zijn realistisch en het kan gewoon. De gevestigde partijen hebben vaak belangen bij het huidige systeem, maar dat zijn dan wel altijd kortetermijnbelangen. De langetermijnbelangen komen veel meer overheen. Wat overigens niet betekent dat ze meteen in actie willen komen om te acteren op die langetermijnbelangen, dat kan frustrerend zijn.”

Je hoort ook veel over klimaatangst en depressies bij jongeren. Herken je dat?

“Absoluut. Heel veel mensen die ik ken, zijn intens bezorgd. Ik las laatst een onderzoek dat één op de vijf kinderen op de basisschool wel eens wakker ligt vanwege klimaatverandering. Daar schrok ik echt van. Veel jongeren hebben door al die problemen gewoon weinig zin in de toekomst. Ze stellen grote beslissingen uit, zoals het kopen van een huis of het stichten van een gezin. Dat heeft ook te maken met de markt en hun studieschuld natuurlijk, maar je kunt erg neerslachtig worden van alle rampscenario’s.”

Hebben jongeren het gevoel dat hun toekomst ze door de vingers glipt?

“Er lijkt ook zo weinig positiefs te melden te zijn. Klimaatverandering, het verdwijnen van biodiversiteit, grondstoffen die uitgeput raken, een energiecrisis. Ik wil geen slachtofferrol claimen, maar het is niet gemakkelijk voor jongeren in deze tijd.”

Is het dan gemakkelijk om oudere generaties de schuld te geven – zijn de jongeren boos op de boomers?

“Die frustratie richt zich soms wel eens op oudere generaties inderdaad. Maar niet omdat zij wel lekker veel hebben kunnen vliegen, of omdat ze bijvoorbeeld het economische systeem zo hebben opgezet en vormgegeven. We zijn allemaal onderdeel van het systeem. Als er boosheid is, is dat jegens mensen van oudere generaties die nu de macht hebben, die aan de knoppen zitten, maar toch niets doen. Ze weten precies wat er mis is en wat er moet gebeuren, maar laten toch hun eigenbelang op korte termijn prevaleren. Daar kan ik zelf ook goed pissig van worden. Maar gelukkig ontmoeten we veel meer mensen van allerlei generaties die wél het systeem willen veranderen.”

Heb je tips hoe om te gaan met die frustratie?

“Je aansluiten bij een collectief, een groep van gelijkgestemden die concrete stappen zetten om er iets aan te veranderen. Dat is volgens mij het beste recept. Er zijn zoveel mensen bezig op zoveel manieren, er zijn zoveel ideeën en initiatieven. Het is echt de zoektocht waard om daarmee in aanraking te komen.”

Je voorzitterschap van de Jonge Klimaatbeweging is afgelopen – waar gaan we jou binnenkort terugzien?

“Ik ga eerst mijn Master-opleiding Societal Transitions afmaken. Dat gaat over bredere transities dan alleen klimaatadaptatie. We moeten dit moment in de geschiedenis aangrijpen om veranderingen op het gebied van klimaat, natuur, water en samenleven door te voeren. Er zijn moedige mensen die daarvoor staan, die al die issues in samenhang integraal willen aanpakken. In zo’n soort rol wil ik graag terugkomen.”

Oorspronkelijke publicatie: 12 september 2023. Laatste update: 2 november 2023.