Met gifvrije en inheemse tuinplanten help je de biodiversiteit. Hier lees je hoe

Je kunt er de klok op gelijk zetten: zodra de eerste zonnige dagen aanbreken, trekt half Nederland naar het tuincentrum om massaal bloeiende planten in te slaan voor de tuin en het terras. Want we houden van groen, en die plantjes zijn goed voor bijen en andere insecten. Toch? Helaas moeten we je uit de droom helpen. De Nederlandse sierteeltindustrie maakt namelijk gebruik van een enorme hoeveelheid pesticiden. Verraderlijk, niet? Je denkt iets goeds te doen voor de biodiversiteit, maar draagt ongemerkt bij aan het tegenovergestelde. Volgens het Pesticide Action Network (PAN) Nederland zijn giftige tuinplanten juist medeverantwoordelijk voor de afname van insecten…

Uit onderzoek van PAN blijkt dat gemiddeld acht van de tien planten die afkomstig zijn van tuincentra, bloemisten en bouwmarkten vol zitten met schadelijke pesticiden. Deze bestrijdingsmiddelen zijn funest voor de natuur: sommige gifstoffen trekken zelfs volledig in de plant en verdwijnen nooit meer, waardoor de nectar en het stuifmeel giftig worden voor insecten. Hetzelfde geldt helaas ook voor snijbloemen en bloembollen.

Waar dan wel?

Dan het goede nieuws: er zijn genoeg plekken waar je gifvrije planten kunt kopen die wél goed zijn voor wilde bijen, vlinders en andere insecten. Je vindt ze bij biowinkels, biologische of ecologische kwekerijen en een aantal webshops zoals Sprinklr. Om het je makkelijk te maken, hebben we onderaan dit artikel een uitgebreide lijst toegevoegd met gifvrije verkooppunten.

Maar eerst: hoe weet jij als consument of een plant wel of geen pesticiden bevat? We geven je een aantal handvatten:

Biologische planten

Als de plant een biologisch Skal-keurmerk (het logo met de groene sterretjes) heeft, zit je goed. ‘Biologisch’ is een wettelijk beschermde term en garandeert dat er geen gif of kunstmest is gebruikt. Twijfel je, bijvoorbeeld omdat de winkel waar je bent een mix van biologische en niet-biologische producten verkoopt, vraag het dan na. Er wordt in de plantenwereld helaas veel aan greenwashing gedaan. Bijvoorbeeld met mooi vormgegeven labels als ‘bee friendly’, ‘vlinderlokker’ of andere misleidende keurmerken. (Wil je hier het fijne van weten? PAN Nederland legt het uit.) Ook leggen sommige winkels de nadruk op de biologische planten die ze verkopen, maar vertellen ze er niet bij dat het grootste deel van hun aanbod nog wel vol pesticiden zit. Kortom, blijf altijd kritisch en bij twijfel of onduidelijke verhalen over herkomst: niet doen. Hoe mooi de plant ook is.

Een schitterende plant bomvol knoppen en bloemen laten staan is moeilijk, maar het kan ook een leidraad zijn. Want als een plant er in de lente al perfect volgroeid uitziet, dan weet je dat die in een verwarmde kas is voorgetrokken met kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen. Dit soort planten worden ook wel ‘plofplanten’ genoemd. Door de kunstmestkorrels rond de kluit, doen ze het een tijdje leuk in je tuin, maar daarna leggen ze vaak het loodje. (Wil je hier meer over horen? Suzanne van Straaten van Sprinklr vertelt erover in deze podcast.)

Natuurlijk gekweekte planten groeien in de buitenlucht en hebben de tijd gekregen om gezonde wortels te ontwikkelen. Dat betekent dat ze in het voorjaar stukken kleiner zijn dan hun opgepompte collega’s en nog niet bloeien: ze volgen het ritme van de natuur. Het grote voordeel hiervan is dat ze sterk en minder ziektegevoelig zijn en dat ze tegen een stootje kunnen (denk aan droogte of hitte). Klein maar fijn, zeg maar. Je moet wat geduld hebben, maar uiteindelijk doen deze natuurlijk opgekweekte planten het veel beter in je tuin dan de zogenaamde ‘plofplanten’.

Gifvrije kwekerijen

Naast biologische kwekerijen zijn er redelijk wat kleinschalige ‘ecologische’ of ‘duurzame’ kwekerijen die uit liefde voor de natuur ook geen gif of kunstmest gebruiken. Dat ze (nog) geen biologisch keurmerk hebben, heeft vaak een financiële reden. Zo’n keurmerk kost namelijk tijd en veel geld. Maar van gifvrije planten kweken word je niet bepaald rijk, en dan is de stap naar zo’n duur keurmerk vaak net te groot. Net als in de landbouw is de vraag naar biologisch namelijk nog niet groot genoeg. Mensen vinden het te duur en zijn zich niet bewust van de schade die je aanricht met giftige tuinplanten. 

Op Biotuinwijzer.nl vind je een overzicht van Nederlandse gifvrije kwekers. Deze lijst is gebaseerd op vertrouwen: Biotuinwijzer gaat ervan uit dat de kwekers eerlijk zijn over hun bedrijfsvoering. Ook zij raden daarom aan om vooral zelf te onderzoeken of een kwekerij aan je standaarden voldoet. Vraag bij twijfel tijdens je bezoek of de planten ingekocht zijn of zelf gekweekt, en welke werkwijze de kweker hanteert. 

Hoe bezoek je een kweker?

Een bezoek aan een kwekerij is een totaal andere ervaring dan aan een tuincentrum: er komt wat voorbereiding bij kijken. Om te beginnen houden ze zich meestal niet aan reguliere openingstijden, check die altijd goed. Eenmaal op de kwekerij moet je vaak zelf je weg zien te vinden. Bereid je voor op kratten vol planten met soms kleine labels zonder foto. Als je nog niet veel verstand hebt van planten en namen, kan dit lastig zijn. In dat geval is het goed om van tevoren online te bekijken welk aanbod er is en welke planten je ongeveer wilt hebben. Is er wegens drukte niemand die je kan helpen met jouw plantenvragen, dan is google je vriend. Wel staan de planten vaak gesorteerd op zon/halfschaduw/schaduw.

Een echte kwekerij heeft ‘moederbedden’: lange banen vol moederplanten waarvan de stekken en/of zaden gebruikt worden om nieuwe planten te creëren. Hier kun je heerlijk doorheen struinen en je laten inspireren. De beste periode hiervoor is juli/augustus/september, dan zijn alle planten volgroeid en bloeit er het meest. Een bezoek aan een mooie kwekerij is geen straf: het kan echt een groen paradijs zijn vol vogels en insecten waarbij je de ene na de andere waanzinnige plantensoort ontdekt (en allemaal wilt hebben).

Ook belangrijk: inheemse planten

Dan is er nóg een belangrijk aspect waar je op kunt letten als je planten koopt. En dat is of ze inheems zijn. Inheems betekent ‘van hier’, ook wel ‘wilde’ planten genoemd. Simpel gezegd zijn het planten die van nature op een plek groeien en bloeien. Met inheemse beplanting ondersteun je de leefomgeving van bijen, hommels, zweefvliegen, vlinders, kevers en mieren. Dit soort insecten halen hun voedsel namelijk uit inheemse planten, soms zelfs maar uit één soort. 

Het mankement van reguliere tuinplanten is niet alleen dat ze giftig kunnen zijn: ze bevatten ook nog eens weinig of helemaal geen nectar of stuifmeel. Door onder andere het gebrek aan inheemse, en het te veel aan giftige tuinplanten, zijn vele soorten insecten verdwenen of sterk afgenomen, terwijl er toch veel bloeit in tuinen en parken. En met de insecten nemen ook andere diersoorten af, zoals vogels, egels, vleermuizen, padden en kikkers. 

Kortom, koop gifvrij, en kies waar mogelijk voor inheemse soorten. Een mooie top tien van inheemse planten om mee te beginnen vind je op Wilde Tuinplanten. Het boek ‘Tuinieren met wilde planten’ door Martin Stevens is ook een aanrader, net als ‘Wilde planten in eigen tuin’, van dezelfde auteur. Online vind je op Planten van hier een supercomplete lijst inheemse planten, inclusief beschrijvingen en zelfs filmpjes.

Hieronder vind je een selectie biologische of ecologische kwekers per provincie, plus een lijst met betrouwbare webshops:  

Groningen

• Kwekerij Jacobs, 5e Dalweg 4, Vriescheloo, Kwekerijjacobs.nl
• Drachtplantenkwekerij Ninabel, Hoge Tilweg 47, Boerakker, Ninabel.nl

Friesland

• Kwekerij Kabbes, Jelke Sjoerdslaan 4, Sumar (Suameer), Kabbes.nl
• Plantmark, inheems, Puoldyk 55, Dronryp, Plantmark.frl

Drenthe

• Arborealis, Dirk de Ruiterpad 2, Wilhelminaoord, Arborealis.nl
• Arnica Kwekerij, inheems, (Biologisch), Boterveen 14a, Dwingeloo, Arnicakwekerij.nl
• Tuincentrum Vreugdenhil (Biologisch), Eldersloo 4, Eldersloo, Vreugdenhilmooimakers.nl

Overijssel

• Fahner Vaste Planten, Hengelosestraat 10, Deurningen, Fahner-vasteplanten.nl
• Kwiekerieje, Tibbensteeg 12,  Dalfsen, Kwekerieje.nl
• Zorkwekerij Het Nieuwe Veld (Biologisch), Boxbergerweg 46, Diepenveen, Kwekerijhetnieuweveld.nl
• Tuincentrum Holsto Tuinen & Buitenleven (Biologisch), Rijksstraatweg 12A, Olst, Holstotuinen.nl & Detuinwebshop.nl

Gelderland

• De Hessenhof (Biologisch), Hessenweg 41, Ede, Hessenhof.nl
• Aaldering-deStek (Biologisch), Wittebrinkweg 8, Zelhem, Aaldering-destek.nl
• Dependens (Biologisch), Langesteeg 11, 6721 NB, Bennekom, Dependens.nl
• De Glinstertuin, Boshuisweg, De Glind, Glinstertuin.nl
• Pieters Planten, Groteweg 17A, Wapenveld, Pietersplanten.nl

Flevoland

• Kwekerij de Arend, Hannah Arendtweg 14, Almere, Kwekerijdearend.nl
• Kwekerij de Eenvoud, Hugo de Vriesweg 20, Almere, Kwekerijdeeenvoud.nl

Noord-Holland

• De Tuinstek,Walingsweg 14, Wieringerwaard, Detuinstek.nl
• Liefhebbersplanten, Dorpsstraat 192, Winkel, Liefhebbersplanten.nl
• Noorderbloemen, Heggerankweg 61, Amsterdam, Noorderbloemen.nl
• Kwekerij Wiering (Biologisch), Tom Schreursweg 40B, Amsterdam, Kwekerijwiering.nl
• Flora voor Fauna, Kromme Rade 5, Kortenhoef, Wildetuinplanten.com (ook een filiaal in Bussum)
• De Tuinakker (Biologisch), Lutkemeerweg 274, Amsterdam, Aliesnatuurlijk.nl

Zuid-Holland

• Buitenkweek, Middelweg 1a, Delft, Buitenkweek.com
• Kwekerij De Werkplaats, 1e Mientlaan 13, Katwijk, De-werkplaats.info

Utrecht

• Bijenkans (Biologisch), Groenekanseweg 142, Groenekan, Bijenkans.nl
• Kwekerij van Houtum (Biologisch), Vossensteinsteeg 1, Doorn, Kwekerijvanhoutum.nl

Noord-Brabant

• Kwekerij De Gaerde (Biologisch), Schouwenbaan 13B, Wouwse Plantage, Degaerde.nl

Limburg

• Bastin, Nieuwenhuysstraat 29, Aalbeek, Bastin.nl
• Wilde planten kwekerij, Pastoor Kikkenweg 28, Cadier en Keer, Wildeplantenkwekerij.nl
• De Kleine Oase, Geuzendijk 40, Weert, Dekleine-oase.nl
• Lovendaal (Biologisch), Witveldweg 2, Grubbenvorst, Kwekerijlovendaal.nl

Zeeland

• In goede aarde, Kapitalendam 7,  Biervliet, kwekerij-ingoedeaarde.nl
• Ferdinandushof, Rode Sluisweg 13, Overslag, Ferdinandushof.nl

Webshops

• Plantwerk (alleen webshop) – Plant-werk.nl
• Cruydthoek (alleen webshop) – Cruydthoeck.nl
• Sprinklr (alleen webshop) – Sprinklr.co
• Kwekerieje, inheems & eetbaar – Kwekerieje.nl
• Inhemia, inheemse planten (alleen webshop) – Inhemia.nl
• Arnica, inheemse planten, Arnicakwekerij.nl
• Plantentuin Esveld, Esveld.nl
• Ferdinandushof, Ferdinandushof.nl
• Kwekerij Bastin, Bastin.nl
• Natuurlijk sterker, Natuurlijksterker.nl

PS: Vergeet de bollen niet!
Ook van bloembollen wil je dat ze gifvrij zijn. Biologische bollen kun je bestellen bij Natural Bulbs, Biologische Bloemollen, Bloemoloog, Ecobulbs, Biotulips, Tulipsgreen en Sprinklr.  

Over de auteur
Mila van de Wall is communicatiestrateeg, groen-ondernemer en journalist. In 2015 richtte ze de internationaal bekende Stadstuinwinkel Wildernis op, om daar in 2023 uit te stappen. Hierna initieerde ze de ‘Amsterdamse Kwekerijendag’ en het Gifvrije tuinplantenfestival ‘Amsterdam Groen!’ (2024). Biologische kwekerijen zoals Noorderbloemen en De Tuinakker ondersteunt ze met PR- en marketingadvies. Ook schrijft ze voor diverse tuintijdschriften en Het Parool.