Voed jezelf, je buren én de natuur: jullie tuinen vormen een regeneratieve mini-boerderij
Met regeneratieve tuinderijen keren we terug naar de essentie: puur, gifvrij voedsel dat gezond is voor mens, dier en natuur en het leven bevordert. En het mooie is, je hoeft geen boer te zijn om hieraan bij te dragen. In dit artikel, afkomstig uit het boek De groene actiegids, lees je hoe je samen met je buren een eetbare gemeenschap opzet.
Een eetbare gemeenschap is een gemeenschap van mensen die in dezelfde buurt wonen en allemaal vanuit hun eigen tuin of balkon aan de slag gaan met regeneratieve landbouw, om de oogst vervolgens te verdelen. Zo verbouwt de een tomaten en bladgroenten, heeft de ander een tuin vol geurende kruiden en eetbare bloemen, en heeft weer een ander een aantal fruitbomen. Hoe de verdeling er ook uitziet, het idee is dat je samen een tuinderij vormt, maar dan verspreid over kleinere percelen.
Hoewel verschillende huishoudens zich focussen op verschillende gewassen, is het niet de bedoeling dat één perceel slechts één gewas voortbrengt. We willen immers geen mini- monoculturen, maar zo veel mogelijk eetbare biodiversiteit, zodat wilde bijen, vlinders, vogels en andere dieren zich in de tuin thuis voelen. Maak om dezelfde reden geen gebruik van landbouwgif, kunstmest of andere onnatuurlijke middelen. Dit is ook een stuk gezonder voor jezelf en je kinderen.
Uitgelichte quote
Zodra mensen jullie tuinen zien, willen ze vanzelf meedoen
Niet graven
Een landbouwtechniek die zeer geschikt is voor eetbare gemeenschappen, is de no-dig methode. Want of je nu één of honderd vierkante meter tot je beschikking hebt, iedereen kan met deze techniek aan de slag. Het werkt zelfs in een kleine moestuinbak op je balkon. De kern van no-dig is dat er niet gegraven, geploegd of geschoffeld wordt, zodat het bodemleven zo min mogelijk wordt verstoord. Dit zorgt voor een gezonde en vruchtbare moestuin vol leven.
In het volgende stappenplan lees je hoe je een no-dig moestuin aanlegt en een eetbare gemeenschap begint. Heb je in de buurt nog niemand kunnen overtuigen om mee te doen? Begin dan vooral zelf en nodig over een paar maanden, wanneer alles in bloei staat, je buren uit. Dan ben je binnen de kortste keren niet meer alleen.
Voor de beschrijving van onderstaande stappen ben ik uitgegaan van een moestuin van zo’n 10-50 vierkante meter. Maar je kunt de tips ook toepassen op een groter oppervlak, of juist op een moestuinbak van één vierkante meter.
Stap 1: Trommel een paar mensen op
Vind een aantal mensen die samen met jou een eetbare gemeenschap willen starten. Of dit er één, drie of tien zijn maakt niet uit. Het mooie van een eetbare gemeenschap is namelijk dat het aanstekelijk werkt: zodra mensen jullie tuinen zien, willen ze vanzelf meedoen.
Stel met elkaar een aantal regels op, waaronder in elk geval: in onze tuinen maken we géén gebruik van kunstmest, pesticiden en andere onnatuurlijke middelen.
Bespreek ook wat er gebeurt als iemand op vakantie is: nemen de andere leden de tuin dan tijdelijk over? En beslis welk bedrag ieder huishouden inlegt om de opstartkosten te dekken, bijvoorbeeld 50 euro per huishouden.
Stap 2: Op verkenningstocht
Nu het groepje gevormd is, is het tijd voor een verkenningstocht. Hoeveel ruimte hebben jullie en over hoeveel tuinen (of balkons) is die ruimte verdeeld? Wat zijn de afmetingen van de tuinen? En hoeveel zonlicht krijgen ze?
Neem ook een kijkje in ieders schuur: welk tuingereedschap hebben jullie al? Met een paar simpele gereedschappen kom je een heel eind, zoals een broodmes, snoeischaar, een gewone schaar, bakken waarin je zaailingen kunt opkweken, een stok, handschoenen, een gieter of tuinslang voor irrigatie, kratten om de oogst in te vervoeren en eventueel een kruiwagen. Verzamel alles wat je hebt in één schuur waarvan alle leden gebruik mogen maken. Zo hoeft niet iedereen dezelfde spullen te kopen.
Stap 3: Leg de tuinen aan
Iedere no-dig moestuin bestaat uit moestuinbedden met daartussen paden, zodat je overal gemakkelijk bij kunt. Volgens regeneratief Lenteland-boer Ricardo Cano Mateo zijn de volgende afmetingen ideaal:
– Moestuinbedden van 75-80 centimeter breed, zodat je er overheen kunt stappen en niet steeds hoeft om te lopen.
– Paden van 40 centimeter breed, zodat je er tijdens het oogsten een krat op kunt zetten of met een kruiwagen overheen kunt lopen.
Zodra je hebt uitgepuzzeld waar de moestuinbedden en paden moeten komen, kun je ze aanleggen. Ploeg de bodem niet om, maar bedek de grond waar de bedden moeten komen met een flinke laag compost (zo’n 15-20 centimeter). Zo onderdruk je grasgroei en bedek je de bodem met een beschermende deken, waarin je zult zaaien en planten. Maak je moestuin verder zo compact mogelijk en kies voor rechte bedden: dit scheelt geloop en water, omdat je minder vierkante meters hoeft te irrigeren.
De paden bedek je met houtsnippers. Zo verstoor je de bodem onder de paden minder wanneer je eroverheen loopt en voorkom je modder. Ook creëren de houtsnippers leefgebied voor wormen en schimmels. Na een jaar of twee composteren de houtsnippers en moet je ze aanvullen.
Elke herfst breng je in de moestuinbedden een nieuwe laag compost van zo’n drie centimeter aan. Die kan je zelf maken door groenafval te verzamelen en het af te dekken met een zeil. Voeg af en toe wat takken en karton toe, zodat je compost niet te warm wordt en blijft ademen. In de zomer kun je de compostberg een beetje water geven. Verder hoef je de compost niet te keren: zo blijven de schimmelnetwerken intact en krijg je compost vol leven. Voeg je liever geen takken en karton toe, bijvoorbeeld omdat je niet zoveel ruimte hebt? Dan moet je de compost wél keren: één keer per week is voldoende.
Stap 4: Maak een plan voor de gewassen
Nu de moestuinbedden aangelegd zijn, kun je een overkoepelend ontwerp maken: welke gewassen moeten waar komen?
Houd hierbij rekening met welke planten elkaar versterken. Tomaten en basilicum zijn bijvoorbeeld een goede match, omdat basilicum tomatenplanten tegen bladluis beschermt. En wist je dat wortels en uien elkaars vliegen verdrijven? Meer over dit soort combinaties vind je onder meer in het boek Companion Planting for Beginners van Brian Lowell.
Als je geen ervaring hebt met moestuinieren, is het handig om te kiezen voor relatief stressvrije gewassen, zoals munt, venkel, knoflook, boerenkool, courgette, snijbiet, rabarber, aardpeer, bosui, radijsjes, cherrytomaten, paprika’s, citroenmelisse en bessenstruiken. Ook tuinbonen zijn een aanrader. Die trekken namelijk luizen aan, maar geven desondanks een goede oogst (ook in de winter). Hierdoor gaan er minder luizen op je kwetsbare gewassen zitten. En waar luizen zijn, zijn lieveheersbeestjes, die je vervolgens in de hele tuin een handje helpen.
Maak verder altijd gebruik van biologisch zaai- en plantgoed, het liefst uit de omgeving. Ook de planten en zaden van Sprinklr en Cruydt-Hoeck zijn een aanrader.
Stap 5: Tijd om te zaaien en te planten
Nu je weet welk gewas waar moet komen, is het tijd om te beginnen. Kweek je eerste zaailingen op (dat zijn babyplantjes), plant de gewassen en breng elke dag wat tijd door in je tuin. Zie je ergens onkruid verschijnen? Trek het simpelweg uit de grond en laat het liggen of gooi het op de (gezamenlijke) composthoop. Hoe consequenter je dit in het begin doet, hoe sneller je een tuin hebt met weinig onkruid.
Geef verder niet alleen je planten, maar je hele tuin water, inclusief de paden, zodat alle bodemorganismen toegang hebben tot voldoende vocht. Naarmate je langer bezig bent, zul je merken dat je steeds minder water nodig hebt, omdat de bodem gezonder wordt en daardoor meer water kan vasthouden. En vergeet niet om in je no-dig moestuin zo min mogelijk te schoffelen of te graven! Zo verstoor je het bodemleven minimaal.
Stap 6: Bedenk hoe je de oogst gaat verdelen
Nu iedereen lekker bezig is, is het tijd om een plan te maken voor het verdelen van de oogst. Zo kun je elke week op een vast moment samenkomen, waarna alle leden naar huis gaan met een goedgevulde tas. Dit kun je bijvoorbeeld doen bij degene met de grootste tuin. Of je kunt elke week bij iemand anders afspreken.
Uitgelichte quote
Met regeneratieve tuinderijen keren we terug naar de essentie: puur en gifvrij voedsel
Stap 7: Vier de eerste oogst
Staan jullie tuinen vol lekkers? Een moment om te vieren! Organiseer een oogstfeest, voor alle leden van de eetbare gemeenschap, maar nodig ook andere buren uit. Zo kunnen ze zien waar jullie mee bezig zijn en sluiten ze zich misschien aan.
Een no-dig moestuinbak
Heb je geen tuin, maar wel een balkon en wil je daarop aan de slag met de no-dig methode? Of vind je een hele moestuin simpelweg te veel? Dan is een moestuinbak van één vierkante meter iets voor jou. Je maakt ’m als volgt:
– Creëer met houten planken een bak die 1 meter lang, 1 meter breed en minimaal 40 centimeter diep is. Zo hebben je gewassen de ruimte om te wortelen.
– Bekleed de bak met worteldoek of een ander materiaal waarmee je hem waterdicht maakt. Daarna vul je de bak met aarde. Maak gebruik van biologische potgrond of compost.
– Maak een plan voor je moestuinbak: welke gewassen wil je erin opkweken en wanneer? Vervolgens kun je de groenten en kruiden inzaaien.
– Geef je groeiende gewassen water, aandacht en liefde. Zie je ‘onkruid’ opkomen? Dat kun je er gewoon uittrekken. Graaf verder zo min mogelijk. Na een paar weken kun je van de eerste oogst genieten!
Dit artikel komt uit het boek De groene actiegids van onze hoofdredacteur Nadine Maarhuis. Voor iedereen die zelf wil bijdragen aan een wereld vol regeneratie en leven!
Meer doen? Met de tips uit dit artikel kom je in actie voor biodiversiteit.
