“Bijna ieder landschap kun je binnen enkele jaren herstellen en zelfs doen floreren”

Ecosystem Restoration Communities
longread

“Bijna ieder landschap kun je binnen enkele jaren herstellen en zelfs doen floreren”

Tekst Nadine Maarhuis Fotografie Diane van der Marel & anderen Gepubliceerd 20 februari 2023 Leestijd 7 minuten

Een derde van het wereldwijde aardoppervlak is zodanig uitgeput dat er niks meer groeit. Maar dat hoeft niet zo te blijven. We kunnen er namelijk voor zorgen dat deze gebieden, hoe droog of levenloos ook, binnen enkele jaren weer tot leven worden gewekt. Dan komt de natuur terug, worden bodems vruchtbaar, begint het water weer te stromen en neemt biodiversiteit toe. In dit artikel lees je hoe landschapsherstel werkt én wat jij kunt doen om bij te dragen.

Toen ecoloog en filmmaker John D. Liu in 1995 voor het eerst aankwam bij het Loess Plateau in China, was het een van de meest gedegradeerde landschappen ter wereld. “Het leek wel een soort Grand Canyon, overal zag je uitgedroogde en kale valleien”, herinnert hij. Gedurende twintig jaar draagt John bij aan het herstel van het gebied, het proces legt hij vast met zijn camera. In de documentaire ‘The Lessons of the Loess Plateau’ zien we dat het landschap – ter grootte van België – inmiddels weer groen, vruchtbaar en productief is. En dus weten we: grootschalige regeneratie ís mogelijk.

“Eigenlijk is het heel simpel, geen enkel landschap is van nature gedoemd om te degraderen”, legt John uit. “Zo ontwerpt de natuur ecosystemen namelijk niet. Degradatie komt dus vrijwel altijd door menselijk handelen dat de bodem uitput. Zodra je daarmee ophoudt, kun je bijna ieder landschap binnen enkele jaren herstellen en zelfs doen floreren.”

John D. Liu Ecoloog en filmmaker John D. Liu. Fotograaf: Diane van der Marel
Fotograaf: Diane van der Marel

Hoe werkt landschapsherstel

Door het leven centraal stellen in alles wat je doet én iedere beslissing die je neemt, maak je een eind aan dat wat het landschap uitput (zoals monoculturen, intensieve veehouderij, het gebruik van pesticiden, mijnbouw en ontbossing). Vervolgens moet je de bodem weer tot leven wekken. Hiervoor heb je voldoende biodiversiteit, biomassa (planten, algen, bomen en dieren) en organische stof in de bodem (humus, plantenwortels en bodemleven) nodig, weet John. “Deze drie componenten zijn allesbepalend voor de hoeveelheid koolstof, nutriënten en vocht die een bodem kan opslaan”, vertelt hij, “en daarmee voor het vermogen van een landschap om de watercyclus op orde te brengen, planten en bomen van genoeg voeding te voorzien en bossen te laten ontstaan die voor koele microklimaten zorgen.”

De gemeenschap

Daarnaast valt of staat een landschapsrestauratieproject bij de betrokkenheid van de lokale bevolking. Zij moeten intrinsiek gemotiveerd zijn om bij te dragen, en dat lukt alleen als het voor hen resulteert in een betere kwaliteit van leven en duurzame inkomensstromen. John: “Anders is de kans klein dat een gebied over twintig, veertig of honderd jaar ook nog floreert.” Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan de overstap van intensieve veehouderij naar agroforestry, zoals deze 280 Spaanse boeren in samenwerking met Commonland hebben gedaan. Sinds enkele jaren herstellen zij de lokale ecologie en economie, door te focussen op regeneratieve olijf- en amandelteelt.

Uitgelichte quote

Meer dan 20.000 mensen hebben al meegeholpen om 9.000 hectare te herstellen

Ecosystem Restoration Communities

Met Ecosystem Restoration Communities, een beweging voor landschapsherstel die John in 2017 oprichtte, maakt de ecoloog nog altijd wereldwijd impact. “We zijn begonnen met één project, maar inmiddels zijn 57 landschapsherstelprojecten actief op zes verschillende continenten. Meer dan 20.000 mensen hebben daar meegeholpen om 9.000 hectare te herstellen en ruim 2,7 miljoen planten en bomen te planten”, vertelt hij trots. “Vóór 2030 moeten dit 100 projecten, één miljoen betrokkenen en 3,1 miljoen hectare land worden.”

Mensen kunnen zich bij de herstelprojecten aanmelden als vrijwilliger, voor een week of langer, en gedurende die periode leer je hoe je bodemvruchtbaarheid, biodiversiteit en stroomgebieden herstelt. Om mee te doen hoef je dus geen ecoloog te zijn. Alle gebieden staan met elkaar in contact, om best practices uit te wisselen, en iedereen die zelf een project wil starten kan aan de slag met deze richtlijnen (die je vervolgens binnen jouw lokale context kunt toepassen).

Meer weten over John D. Liu? Lees het eerdere interview-artikel dat we over hem schreven.

Aan de slag

Ook ervaren hoe het is om de Aarde weer tot leven te wekken? Geef je op als vrijwilliger bij één van de volgende Ecosystem Restoration Communities, waar je vanuit Nederland met de trein naartoe kunt.

1) King’s Garden in Friesland

In het Friese Greidhoeke vind je King’s Garden, waar hard gewerkt wordt aan kruidenrijk grasland, een fruitboomgaard, beter watermanagement en het herstel van bermen. Als vrijwilliger kun je naast het herstellen van bodem en biodiversiteit ook maaltijden bij het kampvuur, mistige zonsopgangen, ontmoetingen met lokale boeren én het proeven van lokale specialiteiten verwachten.

2) Pachaland in België

Op 30 minuten afstand van Brussel vind je Pachaland: een herstelproject van vier hectare waar een voormalige vuilstortplaats omgetoverd wordt tot een holistische boerderij. Omdat het project in 2021 gestart is, kun je hier nog goed ervaren hoe de opstartfase van een Ecosystem Restoration Community eruitziet. Plus, na een dag op het land kun je ’s avonds bij het kampvuur genieten van een koud Belgisch biertje.

3) Virsoleil in Frankrijk

In het hart van de Dordogne ligt Virsoleil: een plek die draait om educatie, ecologisch herstel en regeneratieve landbouw. Op deze 300 jaar oude boerderij kun je ervaren hoe het is om aan de slag te gaan met wadi’s, moestuinen en biogasinstallaties. Bovendien staat de lokale (eet)cultuur centraal en worden er ook retreats georganiseerd. Want de initiatiefnemers willen niet alleen het land, maar ook de menselijke geest regenereren.

Ecosystem Restoration Camps
Ecosystem Restoration Community Virsoleil in Frankrijk. Foto door: Virsoleil

4) Embercombe in Engeland

Hoe geef je een stuk land terug aan de natuur? Camp Embercombe in Zuidwest Engeland leert je alles over de kracht van rewilding. Samen met lokale boeren en inwoners wordt hier ruim 20 hectare land verwilderd. Om zo een gebied te creëren waar wilde dieren graag wonen, biodiversiteit bloeit en mensen van de natuur kunnen genieten. Extra leuk: als vrijwilliger slaap je in een yurt.

5) Altiplano in Spanje

De allereerste Ecosystem Restoration Community, dat is Altiplano in zuidoost Spanje. Na jaren van ontbossing en industriële landbouw wordt de Murcia-regio geteisterd door algehele ecologische uitputting. Met als gevolg dat veel dorpen zijn leeggelopen en winkels hun deuren hebben moeten sluiten. Dit herstelproject van vijf hectare – dat zich middenin een biologische boerderij van 1500 hectare bevindt die bezig is met de transitie richting regeneratief – wil het tij keren. Als vrijwilliger zijn er talloze projecten waaraan je kunt bijdragen, zoals het regeneratieve agroforestry systeem en de wadi’s waar slangen, padden, kikkers en libellen hun thuis hebben gevonden. Ook ben je iedere winter welkom om bomen te komen planten.

Loess Plateau
Het Loess Plateau, voor en na het landschapsherstel. Foto door: Commonland