Hoe kun je een vallei transformeren tot een samenleving waarin de economie het landschap herstelt?

Eenmaal in het gebied, ziet Stef al snel dat het ecosysteem onder grote druk staat. De vallei oogt weelderig, maar tientallen jaren van uitputting en aanhoudende droogte hebben diepe sporen nagelaten. Inheemse bossen zijn gekapt en verdrongen door invasieve boomsoorten, die zich ongeremd verspreiden. De overvolle bossen – te dicht om gezonde biodiversiteit te ondersteunen – hebben de bodem uitgeput. Die kan daardoor nauwelijks nog water opnemen. Het gevolg: een uitgedroogd landschap en een opdrogende Muga-rivier.

Deze disbalans wakkert niet alleen grootschalige bosbranden aan – vaak zo heftig dat de autoriteiten ze nauwelijks onder controle krijgen – maar verergert ook de groeiende watercrisis in de regio. In 2024 bereikt het Darnius-Boadella stuwmeer, gevoed door de Muga en bron van drinkwater voor de hele noordelijke Costa Brava, een historisch dieptepunt: het bevat nog slechts 7,13 van de 61 kubieke hectometer – amper 12 procent van de maximale capaciteit.

Diep luisteren

Om het tij te keren, begint Stef mensen samen te brengen rond een nieuwe manier van landbeheer – eentje die balans kan herstellen in het landschap, de gemeenschap én de lokale economie. In 2018 vestigt hij zich in de vallei en bouwt hij een oude boerderij aan de Muga in Albanyà om tot ontmoetingsplek. Lokale en internationale veranderaars komen er samen, net als impact-investeerders die zich willen inzetten voor een regeneratieve toekomst.

“Wat ik al snel leerde over de Catalaanse overheid: wil je een project starten, dan heb je vergunningen nodig – en dat betekent wachten. Ik rekende uit dat het zo’n tweeënhalf jaar zou duren om het hele project voor te bereiden. Dus vroeg ik me af: wat ga ik in de tussentijd doen? Ik besloot die periode te benutten om te luisteren – naar het land, de mensen, hun behoeften, belangen en angsten – en begon relaties op te bouwen tussen de dorpen in de buurt door pizzafeestjes te organiseren”, legt Stef uit. “Ik regelde de drankjes, het deeg en de muziek. De buren namen de rest van de ingrediënten mee. We kookten samen. Bij het eerste pizzafeest kwamen vijftig mensen, bij het derde waren we met meer dan honderdvijftig.”

“Ik ontdekte dat we als gemeenschappen vier grote zorgen delen. Eén: het risico op bosbranden. Twee: het tekort aan water. Drie: het gebrek aan werk en woonruimte, want de economie staat zwaar onder druk. En vier – en dat vond ik misschien wel het meest opvallend – een gebrek aan vertrouwen in de samenleving. Vooral in gesprekken met lokale politici merkte ik dat het vertrouwen tussen dorpen zorgwekkend laag is. En dat is een probleem, want als een crisis zoals een bosbrand toeslaat, leidt weinig sociaal vertrouwen al snel tot chaos. Maar als het vertrouwen sterk is, werken gemeenschappen samen om oplossingen te vinden.”

“Gezonde bodems en gezonde bossen pakken al deze zorgen aan”, vervolgt Stef. “Want een veerkrachtig bos met waterrijke bodem is beter bestand tegen bosbranden. Gezonde bossen helpen regenval op te wekken en rivieren aan te vullen. En het herstel ervan zorgt voor betekenisvol werk, wat de economie een broodnodige impuls geeft. Tot slot: als we dit werk samen doen, bouwen we ook aan vertrouwen in elkaar.”

Duizenden mensen

“Voor mij draait het om het ontwikkelen van een best practice voor hoe je een vallei als deze kunt transformeren tot een regeneratieve samenleving – een samenleving waarin de economie het herstel van het landschap dient, de bossen opleven en de watervoorziening veiliggesteld wordt”, legt Stef uit. “Want er zijn talloze valleien rond de Middellandse Zee met vergelijkbare kenmerken en uitdagingen.” Sinds Stef in 2018 Pioneers of Our Time oprichtte – een organisatie met als missie om het stroomgebied van de Muga van bron tot zee te herstellen – hebben duizenden mensen uit 68 gemeenten zich aangesloten, net als vele internationale experts en financiers.

Een belangrijk onderdeel van het werk van de stichting is het uitdunnen van de bossen, met behoud van zoveel mogelijk biodiversiteit, zodat meer water de aquifers en rivieren bereikt – wat uiteindelijk ook het Boadella-stuwmeer en de rest van de Costa Brava ten goede komt. Daarnaast hebben ze sleutelsoorten teruggebracht die cruciaal zijn voor de biodiversiteit in de regio, zoals gieren en otters, en organiseren ze festivals om de gemeenschapsbanden te versterken. “Dankzij al dit werk hebben zich onlangs zelfs twee wolven zich in de vallei gevestigd – voor het eerst in meer dan honderd jaar”, zegt Stef. “En in de delen van het bos die we hebben hersteld, stroomt nu 30 procent meer water richting de aquifers. Het is ontzettend vervullend om zulke tastbare resultaten te zien, al hebben we nog een lange weg te gaan.”

Liefde op het eerste gezicht

“Toen ik Stef ontmoette op zijn boerderij, was het liefde op het eerste gezicht”, zegt Victoria Engelhorn, directeur van Brugarol – een regeneratieve boerderij en horecabedrijf in Catalonië. “Ik liep naar hem toe en met zijn witte haar leek hij bijna een engel. Al snel werd duidelijk dat we naast liefde ook een gedeelde visie hebben – onze waarden en dromen over de toekomst die we willen helpen opbouwen komen volledig overeen.”

Als succesvolle duurzame ondernemer heeft Victoria haar bedrijven samengebracht met Stef’s ondernemingen, om zo het fundament van Pioneers of Our Time te versterken en de lokale regeneratieve economie verder uit te bouwen. “Dit initiatief draait niet alleen om onze eigen levens: we denken in termen van zeven generaties. Het gaat niet om ons, het gaat om mensen samenbrengen, zodat het werk door kan gaan.”

“Als je leeft op een plek als deze, voel je je één met alles. Je voelt je diep verbonden”, reflecteert Stef. “We zijn onderdeel van deze bossen en deze bodem. Hier wonen maakt me gezonder, gelukkiger en geeft me helderheid van geest. En dat allemaal delen met de liefde van je leven – dat is gewoonweg geweldig.”

Meer weten? Vanavond om 20.00 gaat onze allereerste We Are The ReGeneration documentaire in première en kun je hem via onze filmpagina bekijken.